Seica, Aldán, eu quería ser cura coma os meus tíos. Por iso aos 11 anos ingresei no Seminario de Lugo e pasei a ser chamado Guerra. En COU xa descubrira que iso das misas non ía comigo. Seguín en Lugo estudando Filoloxía (alí estaba no 1975 cando morreu Franco) e recuperei o nome de Ánxel. En 1976 marchei a Santiago para especializarme en Galego-Portugués e deron en chamarme Anxo.

Angilitiño, Angelito, Guerra, Ánxel, Anxo ... moitos nomes para unha soa persoa. Pero o que máis veces escoitei chamarme foi: profe, profesor, mestre.

Nos primeiros anos de Seminario en Lugo sempre fun gordo e moi malo en deporte. A única materia que suspendín no Seminario foi Ximnasia. Aprobáronme en setembro sen facer exame. Sempre pensei que fora por non saltar o obrigatorio plinton. Mais nun deses xantares anuais de exseminaristas lembráronme que eu e outro sobriño de cura suspenderamos por lle tirar enriba da cabeza ao profesor as cortinas do escenario do salón de actos, que era alí onde faciamos a educación física. Se o din sería certo, que esta miña memoria non lembra nada!
Por iso nas fotos do equipo de fútbol eu saía de adestrador, mesmo me alcumaron Miguel Muñoz (entón adestrador do Real Madrid):

Polo da gordura tiña eu varios alcumes, o máis bonito era o de capitán Gorila. Eu era gordecho e o Manuel T.E. era máis alto ca o resto. Xusto coma no tebeo Hazañas Bélicas, moi popular entre nós, que se desenvolvía na guerra de Corea. El era o cabo Long e eu o sarxento Gorila da banda deseñada (logo fun ascendendo a  tenente ou capitán). Todo era porque el medrara algo antes ca o resto, era estirado e semellaba o tal Cabo Long o “larguirucho”. Eu era regordete e con algo de "flequillo", coma o tal Gorila. Cando nos empezaron a chamar estes alcumes había dous camiños. Un: enfadarse e tomalo a mal. Dous: tomalo con humor e gozar da gloria de sermos importantes. Xa imaxinarás, Aldán, cal collemos nós. E non nos arrepentimos.

Lembro que aos nosos 11 anos no Seminario de Lugo tiñamos moi prohibido dicir “me cago na Luna” (porque se podía pensar en “me cago na cona”, seica, que a min nunca mo pareceu), para non pecar diciamos “Lunaaa”. O "máis pior" foi cando ao López da Pontenova lle puxeron a cambadela e caeu ao chan coma un marrao, escoitouse un forte “me cago en Dios”, quedamos calados todos coma se houbese un terremoto e o padre cura que estaba connosco espetoulle unha mirada fulminante precursora da expulsión inminente pola maior das blasfemias.

Con isto das reformas educativas, hai xente que anda a clamar polo ensino de antes; agora os rapaces non saben nada, din. Non ho, nos meus tempos todo era memorizar: ríos, provincias, montes. Entender era o que menos importaba. Lembro cando memoricei os versos de Machado
Una tarde parda y fría
de invierno. Los colegiales
estudian. Monotonía
de lluvia en los cristales
Eu memorizaba versos e non entendía o que era “estudar monotonía” pero tampouco preguntei, o caso era repetir ben.
No Seminario tiñamos solfexo, liamos as notas medindo os tempos co brazo. Moitos  memorizabamos a canción repetindo as notas pero sen entender “papa”… E así o Corticeiras no exame final de música abriu o libro nunha partitura de Mozart e mirando para o papel cantou perfectamente outra de Bach que estaba 20 páxinas despois. Iso si que era chapar!
Por algo en Trasar cando alguén era moi listo dicían: tenche moita mamoria.
Cando chegabamos de vacacións meu pai sempre nos recibía con esta frase: que, trouxéche-la roupa toda? (=que, aprobaches todo?).

Estudabamos moito latín no Seminario e iso de adaptar o latinciño á vida próxima deu moitas anécdotas.  Como ás ovellas os lugueses tamén lles chamamos “pericas” a frase latina "pericula belli sunt magna" (os perigos da guerra son grandes) foi traducida como “las ovejas viejas son grandes” (algo así pasou na clase do meu Curmán Maior). O Fenteira era de Cospeito e traduciu “primum locum in conspectum Caesar habebat” por “César tenía un primo loco en Cospeito” en lugar do “César tenía el primer lugar a la vista”. E a min mesmo na clase do D. Gerardo escapoume: “fueron muchos los pescados que cometimos y muchos los pecados que comimos” xogando mal co “s”. As risotadas aínda as estou escoitando.
Igual lle pasou a miña nai cando na escola en Pradeda un rapaz lendo unha carta de despedida en lugar de “tu ya no me amas y yo te detesto”, como estaba moi afeito a andar con animais, leu “tu ya no mamas y yo te desteto”.
Mais a mellor adaptación do latín ao galego era un tal de Rubián do Medio, quen en paz estea, que a frase  repetida na misa “et cum spirutu tuo” (e co teu espírito) el berraba “esperta tu ohh”. As tradución teñen que ter sentidiño!

Xa logo ao estudar Filoloxía empezoume o gusto pola fraseoloxía (herdado de miña nai) e rin co xuramento do Pepe de Sandiás: “Me cago na Santa Sede” (el pensaba na de beber, non no Vaticano). E de Don Agustín, que despois de 20 anos de cura lugués marchou ás Castillas e coa autoridade moral de vicepárroco de Colmenar de Oreja dicía cando viña de vacacións “el paisano gallego es muy supersticioso y mal hablado”. Claro, moitos homes estaban sempre co “me cago en” na boca. Os máis suaves “me cago en tal”. En moitos era habitual o “me cago en Dios” -xuramento en castelán parecía máis levadeiro-. Pero había de todo. O Primitivo de Fruxil: “Me cago na Biblia”. O Benediuto de Pedroso cando estaba moi alporizado: “Me cago en Dios, en la Virgen y en todos los santos del cielo, e 50 km arredor por se algún saliu de paseo”.
O mellor foi o Sr. Paco de Portomaior que o día do Carmen despois de xantar mentres trasfegaban unhas copas de augardente de herbas lle escoitou ao seu cuñado Suso “xa estou farto de tanta misa e procesión do Carmen”… Sacou a pucha, púxose de pé e estirando o dedo índice da man dereita berrou: “me cago en Dios y en su p.. m..., Suso, coa Virgen do Carmen, coidadito, non ma toques, que para min é sagrada”.
Así e todo o mellor xuramento é o de "Me cago en ningún dios”, que se caga sen se cagar, como dicía o meu parente Eutimio.

No verán de 1977 fomos facer un curso de verán a Lisboa e cruzar a fronteira Tui-Valença era un poema. Cumpría pasaporte en regra (no meu caso especial porque estaba con prórroga do servizo militar). Aqueles estudantes soñadores de revolucións collemos o comboio directo Santiago–Porto, ao chegarmos á ponte internacional de ferro cantamos o himno galego e a seguir o himno portugués ante as miradas de asombro da xente.
Aínda en España un señor subiu e pediunos a varios que lle pasaramos cada un anaco de bacallau, unha señora adxudicounos unha boneca por cabeza. Outra unha botella de Coca Cola empezada per cápita. O guardinha portugués xa nos dixo que non cría que todo aquilo fose noso, que ben sospeitaba que era duns portugueses que ían noutro vagón, pero que el cumpría co seu deber e deixounos pasar, aínda que Paco insistía en que aquela boneca era para unha parente lisboeta. Xa pasada a alfándega viñeron polo seu, pagáronnos cun “muito obrigado” e un pasaxeiro contounos que a Coca Cola estaba aínda prohibida en Portugal e só se podía pasar unha botella empezada para consumo propio. A señora, seica, logo vendía as botellas pasadas para aniversarios ou primeiras comuñóns.
Así que tamén podo engadir no meu perfil das redes sociais: “aprendiz de contrabandista internacional”, ou mellor, “pseudoestraperlista galego-portugués”, que é máis bonito.

Xa me tiñan tomado por vasco en Santiago, pero é que en Lisboa tamén me tomaron por africano no curso de verán lisboeta. Que pintiña debiamos ter recén chegados a Lisboa despois dun día e unha noite de tren e sen durmir! Mentres uns compañeiros subían tratar unha pensión alí ao lado da Praça da Figueira eu quedei na beirarrúa coas maletas de todos. Pasou unha señora cargada coa compra, mirou para min e veña que lle tiña que coller algo, que se pan, que se leite… Como eu non quería nada dixo:
-Porque o senhor é moçambicano, non é?
-Nom, sou da Galiza e estudante de português, obrigado.
A señora pensaba que eu era un dos moitos retornados de Mozambique coa independencia e que ás veces viñan co posto: eu tiña mala pinta e falaba un portugués raro; un mozambicano, pois.
Na foto anterior esa era a pinta do “moçambicano” naqueles tempos.
A ver se a ti, Aldán, tamén algunha vez te toman por vasco ou mozambicano como a teu avó.

Naqueles cursos de portugués para estranxeiros en Lisboa no 1977 vaia se había diversidade! O grupo de rusos non se relacionaban cos demais, só entre eles, pero nas aulas falaban o portugués mellor ca ninguén. Nós diciamos: ha ser que no partido non lles deixan mesturarse con capitalistas; eran aínda os tempos da URSS comunista e os seus países satélites. Por iso os polacos e un checo non facían máis ca falar mal dos rusos.
Na cidade do Tejo as xentes eran máis europeas ca nós e xa se facía cola para todo (autobuses, comedores, metro) e quen eran os únicos que intentaban coarse? Lembro que os españois (os non galegos) e os italianos (non había gregos). Talmente hoxe.
Os galegos tiñamos vantaxe, falabamos moi ben o portugués. Eu pillei unha infección de garganta impresionante e quedei sen voz. Vitoria acompañoume ao médico. Este estaba convencido de que eu era portugués polo ben que respondía con acenos ás súas preguntas, parecía un nativo.
Aproveitamos para facer turismo e xa vimos o famoso Cemiterio dos cans, con lápidas tan sentidas coma esta:

No ano 1979 estaba a Vitoria traballando nos cursos de español para estranxeiros da USC. Un dos xaponeses da foto (que pasaba dos 30 anos) non facía máis ca repetir bailando nunha discoteca compostelá no ano 1979: si, me viera mi padre, si me viera mi padre. Aí estamos Vitoria (encargada do curso de estranxeiros na USC) e mais eu con dous alemáns, un belga, un holandés, unha francesa e dous xaponeses. Tempos aqueles en que as clases se español se prolongaban na discoteca ata altas horas da madrugada; mais ás nove da mañá non faltaba ninguén.
Miña sogra alugaba cuartos no verán a estudantes destes cursos que lle mandaba a Universidade. Tiñan que ser homes e xa o primeiro día ela preguntáballes o nome e logo chamábaos sempre co nome castelán máis parecido ao que escoitara, ás veces traducións ben paveras.
Os americanos sempre se queixaban do mal que comían porque as hamburguesas eran malas. Pola contra os alemáns axiña aprendían a comer de todo, polbo incluído.
Velaquí a foto:

Acabados os estudos veu o de facerme profesor de Galego. Lembro que hai uns anos, cando levei a túa bisavoa, Aldán, a Fátima foramos ver unhas covas impresionantes que hai por alí. Tocounos cun grupo de “meninos” de 6 anos. O guía era un señor seco, cun brazo na estribeira escaiolado. Se un rapaz falaba ou se despistaba botáballe unha mirada asasina. Estiveron caladiños coma petos os meninos. Ao rematar a visita o guía dixo que podiamos facer preguntas sobre todo o que viramos. Un dos cativos ousou erguer a súa “maozita” e díxolle: e o señor por que é que leva así o seu brazo?
Espero que nos meus anos de mestre soubera sempre ver o que era importante e chegar a captar a atención dos rapaces, non me pasase coma o guía portugués!

Foron anos de andar polo mundo, coñecer moita xente e ir esquecendo outra. Fixándome nas paisaxes e observando. Lembro o que contaba o cesteiro da Aguada: a néboa e a vergoña eran irmás xemelgas e viviron sempre moi unidas. Ao chegaren á mocidade saíron a coñecer mundo e se se perdían, como se atoparían?
-A min búscame no inverno nos sitios altos e no verán nos baixos -dixo a néboa.
-Pois a min se me perdes non me busques, que quen perde a vergoña xa non a volve atopar -retrucou a outra irmá.

Fíxate logo, Andán, por onde vaias se é certo isto das néboas e verás tamén como hai moita xente que perdeu a vergoña.

Ves, Aldán, que tiven moitos anos de estudo e en varios sitios. Por iso me considero cidadán galego… mais non sei moi ben de que sitio. Cinco anos en Trasar, seis na Cervela, 6 no Seminario de Lugo, un no Instituto Masculino de Lugo, 3 no Colexio Universitario de Lugo, dous na Facultade de Filoloxía de Santiago.
E desde 1980 profesor en Pontevedra. Así que me podo comparar con Castelao que veu a Pontevedra traballar e quedou… “meu Pontevedra” lle chamou.
Moitos sitios e moitos profesores, a maioría bos e algún non tan bo. Por citar algúns dos mellores. No Seminario: Alejandro Pin, Xosé López Díaz, Nicandro Ares. No Insituto: Xesús Alonso Montero e Ángel González Fernández. No Colexio Universitario: Anxo Tarrío, Araceli Herrero. Na Facultade: Ricardo Carballo Calero e Xosé Luís Rodríguez. Deles aprendín moito e a eles procurei imitar logo cando eu fun profesor.
Non seguín aquela primeira vocación de cura e acabei sendo profesor que algo de predicador ten.

Foto publicada en La Voz de Galicia na entrevista con motivo da miña xubilación:

ogalego.eu/ogalego.gal ten unha licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual 4.0 Internacional.