ogalego.eu
Lugrís Freire, homenaxe de ogalego.eu

1º ESO. Proxecto Abalar

Músicas do mundo

qr
Foto: Manuel Lugrís Freire, escritor galego

ogalego.eu // ogalego.gal son  Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados


TEORÍA GRAMATICAL REDUCIDA

I.- ORTOGRFÍA

I.1.- ALFABETO

GRAFEMA: representación escrita dun fonema
1.- Os nomes das letras teñen xénero masculino: o gue, o que, o xe, o zeta...
Os dígrafos representan un único son:o che, o gue u, o elle, o ene hache, o que u,o erre dobre.
2.- k, w, j, y, ç (ka, uve dobre, iota, y grego, cedilla ) só se usan en palabras tomadas doutros idiomas: kantiano, byroniano, wagneriano, Jefferson, Eça de Queiroz
Obsérvese: quilo, quilómetro, quilovatio. (Abreviaturas con k)
3.- Exemplos de uso do h: Helena, Henrique, Heladio, hendecasílabo, hedra, hipocrisía, harmonía (compostos e derivados dos anteriores)
Mais: arpa, orfo, oso, oco, irmán, inchar, ermida, ombreiro, baía, aí.
4.- Exemplos de uso do v/b:
- baleiro, orballo, bolboreta, móbil, marabilla. pobo, goberno...(compostos e derivados dos anteriores)
- avó, avogado, voda, varrer, vasoira, ouvear, esvarar, pavillón, gravar, gravata, vulto, verniz, verza, covarde, esvelto, voitre
5.- nh representa unha consoante nasal velar. Debe manterse unida no final de liña.
6.- g+a,o,u gu+i,e (gü) Para a representar a gheada: gh
7.- Uso do x: exame, extensión, léxico, téxtil, tórax...
Obsérvese: escavadora, estender (extensión), estrañar, estraño, estranxeiro
esaxeración, esaxerar, esixir, esixente
. (oxíxeno)

I.2.ACENTO ORTOGRÁFICO

1.- AGUDAS (oxítonas). Ex. : chofer, chinés
- Acentúanse as polisílabas rematadas en -vogal (+n, s, ns): mamá, cafés, algún, peóns.
- Mais non levan acento ortográfico:
a) Monosílabos: leis, el, ti.
b) As rematadas en ditongo decrecente (+ n, s): papeis, colleu, amei, tomou, pediu, azuis.
c) As rematadas noutra consoante que non sexa -n ou -s: cantar, nariz, arroz.
2.- GRAVES (Paroxítonas). Ex. : atmosfera, biosfera, heroe
Levan acento ortográfico cando rematan en consoante diferente de n, s , ou en grupos consonánticos distintos de -ns: álbum, móbil, mísil, réptil, Félix, tríceps, carácter. (Tamén se acentúan as que teñen ditongo decrecente na última sílaba: amábeis).
Polo tanto: cantan, cantas, lapis, canons, colons, dolmens.
3.- ESDRÚXULAS (Proparoxítonas).
Todas levan acento ortográfico: mágoa, bárbaro, tépedo, xílgaro, térmite.
4.- i, u en hiato.
Independentemente das regras anteriores, levan acento ortográfico as vogais i, u tónicas cando van inmediatamente antes ou despois dunha vogal átona, para indicar que ambas as vogais non forman ditongo: aínda, baúl, caída, Coímbra, egoísmo, miúdo, raíña, raíz, ruído, saía, súa, traía, túa, xuízo... (i, u non se acentúan cando entre elas e a átona aparece un h: prohibes)
5.- Estranxeirismos e latinismos: seguen as normas anteriores.
6.- OBSERVACIÓNS.
6.1.- As maiúsculas levan acento ortográfico.
6.2.- Non levan acento ortográfico os adverbios acabados en -mente, os demostrativos, o numeral un.
6.3.- Tampouco o levan os interrogativos e exclamativos: Como lle vai? Onde estás? Preguntoulle cal quería. Só se acentúan para evitar posibles anfiboloxías: dille que queres // dille qué queres.
6.4.- O pronome posposto ao verbo conta como unha sílaba máis, pero mantense o acento diacrítico: cóntallo, éme igual, dálle.
6.- Acentos DIACRÍTICOS.

á a +a, substantivo a artigo, pronome, preposición
ás a +as, substantivo as artigo , pronome
bóla esfera bola peza de pan
ca + a ca conxunción
cás ca + as cas presposición
chá plana cha che + a
chás planas chas che + as
ca + o co con + o
cós ca + os, substantivo cos con + os
cómpre é mester compre merque
cómpren son mester compren merquen
verbo dar da de + a
dás verbo dar das de + as
compaixón do de + o
é verbo ser e conxunción
fóra adverbio fora verbos ser e ir
ruín ma me + a
más ruíns mas me + as
máis adverbio mais conxunción
substantivo no en + o
nós pronome tónico, substantivo nos pronome átono, en +os
ó ao o artigo, pronome
ós aos os artigo, pronome
óso do corpo oso animal
parte do corpo pe letra
póla rama pola galiña, por + a
pór poñer por preposición
présa apuro presa prendida, presada
verbo ser, sede eclesiástica se conxunción, pronome
adxectivo e adverbio so preposición
infusión te letra, pronome
vén presente de vir ven presente de ver, imperativo de vir
vés presente de vir ves presente de ver
vós pronome tónico vos pronome átono

II. ARTIGO

II.1. DETERMINADO: o, a, os, as(El Rei, El Señor)

As segundas formas lo, la, los, las son de uso obrigatorio tras da preposición por e do adverbio u (vén pola rúa, u-lo can?)

 

o

a

os

as

a

ao (ó)

á

aos (ós)

ás

con

co

coa

cos

coas

de

do

da

dos

das

en

no

na

nos

nas

II.2. INDETERMINADO: un, unha, uns, unhas

 

un

unha

uns

unhas

con

cun

cunha

cuns

cunhas

de

dun

dunha

duns

dunhas

en

nun

nunha

nuns

nunhas

 III. POSESIVO

meu
miña
meus
miñas
teu
túa
teus
túas
seu
súa
seus
súas
noso
nosa
nosos
nosas
voso
vosa
vosos
vosas
seu
súa
seus
súas

- mi (respecto) con madre ou padre
- cadanseu, cadansúa, cadanseus, cadansúas (dsitributivo)
- de meu, de teu, de seu, de noso, de voso, de seu: propiedade, en por si

IV. DEMOSTRATIVO

este
esta
isto
estes
estas
ese
esa
iso
eses
esas
aquel
aquela
aquilo
aqueles
aquelas

Os demostravivos contraen coas preposicións de, en

estoutro
estoutra
estoutros
estoutras
esoutro
esoutra
esoutros
esoutras
aqueloutro
aqueloutra
aqueloutros
aqueloutras

V. SUBSTANTIVO E ADXECTIVO

V.1.- XÉNERO

1.1.- Substantivos nos que o cambio de xénero non se refire ao sexo:
1.1.1.- Tamaño: pipo, rato, barco, vasoiro.
1.1.2.- Feminino colectivo: madeiro, gran, ovo.
1.1.3.- Semanticamente diferentes: porto, corte, cura
1.2.- Xénero mal usado por influencia do castelán:
1.2.1.-MASCULINOS: Berce, cal, cárcere, costume, couce, cume, cuspe, dote, fel, labor, leite, lume, mel, nariz, riso, sal, sangue, sinal, sorriso, ubre, legume, nomes de letra.
1.2.2.-FEMININOS:
- cor, dor, orde, orixe, ponte, testemuña, suor, marxe.
- Palabras acabadas en -axe, menos paxe, traxe, garaxe, personaxe.
- Palabras acabadas en -se (=sis), -ite (=itis): análise, farinxite, peritonite.
- As que comezan por á tónico non mudan de artigo: a arte
OBSERVACIÓN: as árbores froiteiras teñen o mesmo xénero que a froita, agás castiñeiro e figueira.
1.3.- Formación do feminino.
O feminino fórmase comunmente co morfema -a, que se une directamente ao masculino (deus, rapaz, avó, só, cru, chinés, burgués- deusa, rapaza, avoa, soa, crúa, chinesa, burguesa) ou substitúe a vogal final da forma masculina (sobriño, presidente -sobriña, presidenta). Mais:
1.3.1. Nomes rematados en -n:
1.3.1.1.- -án/-á: aldeán, artesán, chan, cidadán, cristián, curmán, irmán, pagán, san, alemán, catalán, afgán -aldeá, artesá, chá, cidadá, crumá, irmá, pagá, sa, alemá, catalá, afgá-
1.3.1.2.- -án/-ana: despectivos: folgazán, charlatán...-folgazana, charlatana-
1.3.1.3.- -ón/-oa: ladrón (ladra), león, patrón, campión -ladroa ou ladra, leoa, patroa, campioa-. Nos aumentativos e despectivos-ona: cabezón, abusón, faltón -cabezona, abusona, faltóna-.
1.3.1.4.- -in/-ina: bailarín -bailarina-
1.3.2. Sufixos especiais: barón, duque, abade, poeta, rapaz, galo, actor, emperador, rei, heroe, xudeu, sacerdote, tsar -baronesa, duquesa, abadesa, poetisa, rapaza, galiña, actriz, emperatriz, raíña, heroína, xudía, sacerdotisa, tsarina-.
1.3.3. Palabras diferentes (heterónimos): mao, bo, cabalo, xenro, castrón, can, home, macho, frade, padriño, pai, marido, padrasto, compadre, príncipe -má, boa, egua, nora, cabra, cadela, muller, femia, freira, madriña, nai, esposa, madrasta, comadre, princesa-.
1.3.4. Non hai formas para o feminino:
Úsase o artigo: intérprete, estudante. Úsase macho/femia para animais: sapo, pardal, paspallás.

V.2. FORMACIÓN DO PLURAL

1.- Palabras rematadas en vogal ou ditongo: engaden -s
2.- Palabras rematadas en -r e -z: engaden -es
3.- Palabras rematadas en -s e -x (ks): as agudas rematadas en -s engaden -es; mais se rematan en grupo consonántico ou -x (ks), permanecen invariábeis. As graves e esdrúxulas permaneces invariábeis
4. Palabras rematadas en -n: engaden -s
5.- Palabras rematadas en -l: os monosílabos engaden -es e os de máis de unha sílaba cambian o -l do singular por -is en plural (no caso de -íl, -ís). Mais:
- palabras graves rematadas en -l: engaden -es
- palabras graves rematas en -bel, plural -beis
- palabras compostas sobre monosílabos rematados en -l: engaden -es
6.- Palabras rematadas noutras consoantes (cultismos e estranxeirismos): engaden -s

VI. O PRONOME PERSOAL

VI.1.- Formas tónicas:

 

Singular

Plural

1ª persoa

eu

nós / nosoutros, -as

2ª persoa

ti

vós / vosoutros, -as

3ª persoa

el, ela

eles, elas

-Reflexivo: si
-Cortesía: vostede, vostedes (
esixen o verbo en 3ª persoa)
-En réxime de preposición:
*
1ª persoa: min
* Preposición con: comigo, contigo, connosco, convosco, consigo

 

el

ela

eles

elas

de

del

dela

deles

delas

en

nel

nela

neles

nelas

VI. 2.- Formas átonas:

 

Singular

Plural

1ª persoa

me

nos

2ª persoa

te (complemento directo, reflexivo)

che (complemento indirecto, solidariedade)

vos

3ª persoa

o, a // lo, la (1)// no, na (2)(complemento directo)

lle (complemento Indirecto)

os, as // los, las (1)// nos, nas (2) (complemento directo)

lles (complemento indirecto)

(1) Enclítico dunha forma verbal rematada en -r ou -s, tras o adverbio u: collela, cóllelo, ula?
(2) Enclítico dunha forma verbal rematada en ditongo: comeuno, deixeina
-Reflexivo 1ª persoa: me, nos; 2ª persoa: te, vos; 3ª persoa : se
-Cortesía: 3ª persoa (o..., os..., lle, lles)
-Solidariedade:

VI.3.- Contraccións:

 

o

a

os

as

me

mo

ma

mos

mas

che

cho

cha

chos

chas

lle

llo

lla

llos

llas

nos

nolo

nola

nolos

nolas

vos

volo

vola

volos

volas

lles

llelo

llela

llelos

llelas

VI.4- Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se). Resume.
- Reflexivo: é complemento directo. A acción que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can lámbese.Pode ser nalgún caso complemento indirecto: preguntouse a razón diso.
- Recíproco: con suxeito múltiple. A acción que realiza cada un recae sobre os demais. Antón e Helena quérense. Irea e Sara mándanse SMS.
- Compoñente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da cabeza.
- Na pasiva reflexa, impersoal. Aínda non se recolleu o millo.

VI.5.- Colocación do pronome átono no enunciado:

1.- En oracións subordinadas: antes do verbo

2.- Non subordinadas: despois do verbo. EXCEPTO (vai antes do verbo):

3.- Cos infinitivos: se o infinitivo é suxeito, predicado nominal ou aposto, o pronome vai despois. No resto dos casos pode ir antes ou despois, mesmo se pode intercalar entre o infinitivo e unha preposición/conxunción que o rexe

4.- Cos xerundios: se é núcleo verbal, o pronome vai despois; no resto dos casos antes ou despois

 Orde de colocación dos pronomes: Primeiro vai se, logo o pronome de solidariedade, logo complemento indirecto e o complemento directo

VII. VERBO

VII.1. REGULAR

raíz/lexema vogal temática sufixo de modo e tempo sufixo de número e persoa

1ª CONXUGACIÓN :andar
2ª CONXUGACIÓN: bater
3ª CONXUGACIÓN: vivir
Presente de indicativo
Presente de indicativo
Presente de indicativo

ando
andas
anda
andamos
andades
andan

bato
bates
bate
batemos
batedes
baten

vivo
vives
vive
vivimos
vivides
viven

Copretérito de indicativo
Copretérito de indicativo
Copretérito de indicativo
andaba
andabas
andaba
andabamos
andabades
andaban
batía
batías
batía
batiamos
batiades
batían
vivía
vivías
vivía
viviamos
viviades
vivían
Pretérito de indicativo
Pretérito de indicativo
Pretérito de indicativo
andei
andaches
andou
andamos
andastes
andaron
batín
batiches
bat
eu
batemos
batestes
bateron
vivín
viviches
viviu
vivimos
vivistes
viviron
Futuro de indicativo
Futuro de indicativo
Futuro de indicativo
andarei
andas
anda
andaremos
andaredes
andan
baterei
bates
bate
bateremos
bateredes
baten
vivirei
vivirás
vivi
viviremos
viviredes
vivin
Antepretérito de indicativo
Antepretérito de indicativo
Antepretérito de indicativo
andara
andaras
andara
andaramos
andarades
andaran
batera
bateras
batera
bateramos
baterades
bateran
vivira
viviras
vivira
viviramos
vivirades
viviran
Pospretérito
Pospretérito
Pospretérito
andaría
andarías
andaría
andariamos
andariades
andarían
batería
baterías
batería
bateriamos
bateriades
baterían
viviría
vivirías
viviría
viviriamos
viviriades
vivirían
Presente de subxuntivo
Presente de subxuntivo
Presente de subxuntivo

ande
andes
ande
andemos
andedes
anden

bata
batas
bata
batamos
batades
batan
viva
vivas
viva
vivamos
vivades
vivan
Pretérito de subxuntivo
Pretérito de subxuntivo
Pretérito de subxuntivo
andase
andases
andase
andásemos
andásedes
andasen
batese
bateses
batese
batésemos
batésedes
batesen
vivise
vivises
vivise
vivísemos
vivísedes
vivisen
Futuro de subxuntivo
Futuro de subxuntivo
Futuro de subxuntivo
andar
andares
andar
andarmos
andardes
andaren
bater
bateres
bater
batermos
baterdes
bateren
vivir
vivires
vivir
vivirmos
vivirdes
viviren
Imperativo
Imperativo
Imperativo
anda
and
ade
bate
bat
ede
vive
viv
ide
Infinitivo
Infinitivo
Infinitivo
andar
andares
andar
andarmos
andardes
andaren
bater
bateres
bater
batermos
baterdes
bateren
vivir
vivires
vivir
vivirmos
vivirdes
viviren
Xerundio
Xerundio
Xerundio
andando batendo vivindo
Participio
Participio
Participio
andado batido vivido

Son regulares: os verbos acabados en -cer (menos facer), -cir (menos dicir):

nazo, parezo, aparezo, renazo, conduzo, reduzo, produzo ... (1 ª presente de indicativo)
naces, pareces, apareces, renaces, conduces, produces ... (2ª presente de indicativo)
naza, pareza, apareza, renaza, conduza, produza ... (1ª presente de subxuntivo)
nacín, parecín, reducín, producín, conducín ... (1º pretérito)
reduciras, conduciras, produciras ... (2ª antepretérito)

Algúns verbos con futuro de indicativo e pospretérito regulares son:

caber, haber, poder, poñer/pór, querer, saber, saír, ter, valer, vir

caberei, habes, pode , poñeremos/poremos, quereredes, saben, terei, vales, (futuro)
v
iría, caberiamos, haberiades, poderían, poñería/poría, querería, saberiamos, sairiades, terían, valerei, virías ... (pospretérito)

Son da segunda conxugación, entre outros moitos, os seguintes verbos:

bater (combater, debater, rebater ...), correr (concorrer, escorrer, ocorrer, percorrer, transcorrer ...) derreter, fender, ferver, render, rexer, romper (corromper, interromper, prorromper ...), verter (converter, perverter ...), xemer
Mais: advertir, divertir, tusir... son da 3ª

Verbos con alternancia vocálica no lexema.

a) Verbos que trocan o e en i en formas dos presentes e no imperativo : advertir, divertir, referir, repetir, espir, dixerir, suxerir, medir, pedir ...

mido, mides, mide, medimos, medides, miden(presente de indicativo)
mida, midas, mida, midamos, midades, midan (presente de subxuntivo)
mide, medide (imperativo)

b) Verbos que presentan e (semiaberto en posición tónica) ou i nos presentes e no imperativo : ferir, seguir, sentir, servir, mentir e derivados: perseguir, consentir, desmentir, etc.

firo, feres, fere, ferimos, ferides, feren (presente de indicativo)
fira, firas, fira, firamos, firades, firan (presente de subxuntivo)
fire, feride (imperativo)

c) Verbos con alternancia u / o no presente de indicativo: acudir, bulir (derivs.), cubrir (derivs.), cumprir (= precisar), cuspir, durmir, engulir, fundir (= render) fuxir, lucir (derivs.), muxir, ruxir, sacudir, subir, sufrir, sumir (derivs.), xunguir, tusir, ulir, xurdir

acudo, acodes, acode, acudimos, acudides, acoden (presente de indicativo)
acuda, acudas, acuda, acudamos, acudades, acudan (presente de subxuntivo)
acude, acudide (imperativo)

d) Verbos en -er que teñen -e- ou -o- como últimas vogais do lexema. Na 2ª, 3ª e 6ª do presente de indicativo presentan a vogal semiaberta:

bebo, bebes, bebe, bebemos, bebedes, beben
como, comes, come, comemos, comedes, comen

ler, crer, rir (reler, sorrir ...):

leo, les, le, lemos, ledes, len, (presente de indicativo)
lea, lía, lerei, lería, lin, lera ... (outros)

caer, doer, moer, roer, oír, saír, derivados de traer... intercalan i nalgunhas formas:

caio (presente de indicativo)
caia, caias, caia, caiamos, caiades, caian (presente de subxuntivo)

saio (presente de indicativo)
saia, saias, saia, saiamos, saiades, saian (presente de subxuntivo)

VII.2. IRREGULAR

Conxugación de:

caber
caer
crer
dar
dicir
doer
estar
facer
haber
ir
ler
moer
oír
ouvir
parir
poder
poñer
pór
pracer
querer
rir
roer
saber
saír
ser
ter
traer
valer
ver
vir

 

1.- Verbos irregulares co mesmo lexema no pretérito, antepretério, imperfecto de subxuntivo e futuro de subxuntivo.

1.1. dicir, facer, poñer/pór, querer, traer

  Pretérito de indicativo Antepretérito de indicativo Pretérito de subxuntivo Futuro de subxuntivo
dicir dixen
dix
eches
dix
o
dix
emos
dix
estes
dix
eron

dixera
dixeras
dixera
dixeramos
dixerades
dixeran

dixese
dixeses
dixese
dixésemos
dixésedes
dixesen
dixer
dixeres
dixer
dixermos
dixerdes
dixeren
facer fixen
fix
eches
fix
o
fix
emos
fix
estes
fix
eron
fixera
fixeras
fixera
fixeramos
fixerades
fixeran
fixese
fixeses
fixese
fixésemos
fixésedes
fixesen
fixer
fixeres
fixer
fixermos
fixerdes
fixeren
poñer
pór
puxen
pux
eches
pux
o
pux
emos
pux
estes
pux
eron
puxera
puxeras
puxera
puxeramos
puxerades
puxeran
puxese
puxeses
puxese
puxésemos
puxésedes
puxesen
puxer
puxeres
puxer
puxermos
puxerdes
puxeren
querer quixen
quix
eches
quix
o
quix
emos
quix
estes
quix
eron
quixera
quixeras
quixera
quixeramos
quixerades
quixeran
quixese
quixeses
quixese
quixésemos
quixésedes
quixesen
quixer
quixeres
quixer
quixermos
quixerdes
quixeren
traer trouxen
troux
eches
troux
o
troux
emos
troux
estes
troux
eron
trouxera
trouxeras
trouxera
trouxeramos
trouxerades
trouxeran
trouxese
trouxeses
trouxese
trouxésemos
trouxésedes
trouxesen
trouxer
trouxeres
trouxer
trouxermos
trouxerdes
trouxeren

1.2. caber, haber, saber

  Pretérito de indicativo Antepretérito de indicativo Pretérito de subxuntivo Futuro de subxuntivo
caber couben
coub
eches
coub
o
coub
emos
coub
estes
coub
eron

coubera
couberas
coubera
couberamos
couberades
couberan

coubese
coubeses
coubese
coubésemos
coubésedes
coubesen
couber
couberes
couber
coubermos
couberdes
couberen
haber houben
houb
eches
houb
o
houb
emos
houb
estes
houb
eron
houbera
houberas
houbera
houberamos
houberades
houberan
houbese
houbeses
houbese
houbésemos
houbésedes
houbesen
houber
houberes
houber
houbermos
houberdes
houberen
saber souben
soub
eches
soub
o
soub
emos
soub
estes
soub
eron
soubera
souberas
soubera
souberamos
souberades
souberan
soubese
soubeses
soubese
soubésemos
soubésedes
soubesen
souber
souberes
souber
soubermos
souberdes
souberen

1.3. estar, ter

  Pretérito de indicativo Antepretérito de indicativo Pretérito de subxuntivo Futuro de subxuntivo
estar estiven
estiv
eches
estiv
o
estiv
emos
estiv
estes
estiv
eron

estivera
estiveras
estivera
estiveramos
estiverades
estiveran

estivese
estiveses
estivese
estivésemos
estivésedes
estivesen
estiver
estiveres
estiver
estivermos
estiverdes
estiveren
ter tiven
tiv
eches
tiv
o
tiv
emos
tiv
estes
tiv
eron
tivera
tiveras
tivera
tiveramos
tiverades
tiveran
tivese
tiveses
tivese
tivésemos
tivésedes
tivesen
tiver
tiveres
tiver
tivermos
tiverdes
tiveren

1.4. ser, ir, dar, poder, ver, vir

  Pretérito de indicativo Antepretérito de indicativo Pretérito de subxuntivo Futuro de subxuntivo
ser fun
fuc
hes
foi
fo
mos
fo
stes
fo
ron

fora
foras
fora
foramos
forades
foran

fose
foses
fose
semos
sedes
fosen
for
fores
for
formos
fordes
foren
ir fun
fuc
hes
foi
fo
mos
fo
stes
fo
ron
fora
foras
fora
foramos
forades
foran
fose
foses
fose
semos
sedes
fosen
for
fores
for
formos
fordes
foren
dar dei
de
ches
de
u
d
emos
d
estes
d
eron
dera
deras
dera
deramos
derades
deran
dese
deses
dese
désemos
désedes
desen
der
deres
der
dermos
derdes
deren
poder puiden
puid
eches
puid
o
puid
emos
puid
estes
puid
eron
puidera
puideras
puidera
puideramos
puiderades
puideran
puidese
puideses
puidese
puidésesesedes
puidesen
puider
puideres
puider
puidermos
puiderdes
puideren
ver vin
vi
ches
v
iu
v
imos
v
istes
v
iron
vira
viras
vira
viramos
virades
viran
vise
vises
vise
vísemos
vísedes
visen
vir
vires
vir
virmos
virdes
viren
vir vin
viñ
eches
v
eu
viñ
emos
viñ
estes
viñ
eron
viñera
viñeras
viñera
viñeramos
viñerades
viñeran
viñese
viñeses
viñese
viñésemos
viñésedes
viñesen
viñer
viñeres
viñer
viñermos
viñerdes
viñeren

2.- Son irregulares na 1ª do presente de indicativo e en todo o presente de subxuntivo:

2.1. caber, ouvir, saber, valer

caibo
cabes
cabe
cabemos
cabedes
caben
ouzo
ouves
ouve
ouvimos
ouvides
ouven
sei
sabes
sabe
sabemos
sabedes
saben
vallo
vales
vale
valemos
valedes
valen
caiba
caib
as
caib
a
caib
amos
caib
ades
caiban
ouza
ouz
as
ouz
a
ouz
amos
ouz
ades
ouzan
saiba
saib
as
saib
a
saib
amos
saib
ades
saiban
valla
vall
as
vall
a
vall
amos
vall
ades
vallan
caber ouvir saber valer

2.2. dar, dicir, estar, facer, poder, parir, querer

dou
dás
dá
dámos
dades
dan
digo
dis
di
dicimos
dicides
din
estou
estás
está
estamos
estades
están
fago
fas
fai

facemos
facedes
fan
podo
podes
pode
podemos
podedes
poden
pairo
pares
pare
parimos
parides
paren
quero
queres
quere
queremos
queredes
queren
dea
de
as
de
a
de
amos
de
ades
dean
diga
dig
as
dig
a
dig
amos
dig
ades
digan
estea
este
as
este
a
este
amos
este
ades
estean
faga
fag
as
fag
a
fag
amos
fag
ades
fagan
poida
poid
as
poid
a
poid
amos
poid
ades
poidan
paira
pair
as
pair
a
pair
amos
pair
ades
pairan
queira
queir
as
queir
a
queir
amos
queir
ades
queiran
dar dicir estar facer poder parir querer

3.- Nos dous presentes: haber, poñer, ver

hei
ha
s
ha - hai
hab
emos - hemos
hab
edes - hedes
ha
n
poño
pos
pon
poñemos
poñedes
poñen

vexo
ves
ve
vemos
vedes
ven

haxa
haxa
s
haxa

haxa
mos
haxad
es
haxa
n
poña
poña
s
poña

poña
mos
poñad
es
poña
n
vexa
vexa
s
vexa

vexa
mos
vexad
es
vexa
n
haber
poñer
ver

4.- Nos presentes e no copretérito: ir, pór, ser, ter, vir

vou
va
s
vai
i
mos
i
des
va
n
poño
pos
pon
pomos
pondes
pon

son
es
é
somos
sodes
son

teño
tes
ten
temos
tendes -tedes
teñen

veño
s
vén
vimos
vindes - vides
veñen

vaia
vaia
s
vaia

vaia
mos
vaiad
es
vaia
n
poña
poña
s
poña

poña
mos
poñad
es
poña
n
sexa
sexa
s
sexa

sexa
mos
sexad
es
sexa
n
teña
teña
s
teña

teña
mos
teñad
es
teña
n
veña
veña
s
veña

veña
mos
veñad
es
veña
n
ía
ía
s
ía

ia
mos
iad
es
ía
n
puña
puña
s
puña

puña
mos
puñad
es
puña
n
era
era
s
era

era
mos
erad
es
era
n
tiña
tiña
s
tiña

tiña
mos
tiñad
es
tiña
n
viña
viña
s
viña

viña
mos
viñad
es
viña
n
ir
pór
ser
ter
vir

5. dicir e facer teñen o futuro de indicativo e o pospretérito irregulares

dicir
facer

direi
dis
di
diremos
diredes
din

farei
fas
fa
faremos
faredes
fan

diría
dirías
diría
diriamos
diriades
dirían

faa
fa
as
faa
fariamos
fariades
farían

 

3. Uso do infinitivo persoal (conxugado ou flexionado)

Unha das características do galego-portugués é a de posuír un infinitivo flexionado que é portador dun morfema de persoa

DEBE USARSE:

NON PODE USARSE:

4. Valor dos tempos e modos

1.- O MODO: Expresa a actitude do falante con relación á acción verbal

2.- O TEMPO: o tempo é expresado tamén polos adverbios...

2.1.- Presente de Indicativo. Coincidencia co momento actual

2.2.- Copretérito (pretérito imperfecto) de indicativo. Coincidencia cun momento do pasado (un adverbio ou outro verbo)

2.3.- Pretérito (pretérito perfecto). Un feito pasado máis ou menos afastado (non precisa referente)

2.4.- Antepretérito (pretérito pluscuamperfecto). Un feito pasado con relación a outro tamén pasado -non con respecto ao momento actual-

2.5.- Futuro de Indicativo. Feito que aínda non sucedeu no momento actual

2.6.- Pospretérito (Condicional / futuro hipotético). Feito futuro con relación a un tempo pasado

2.7.- Presente de Subxuntivo. Coincidencia co momento actual ou co futuro

2.8.- Pretérito (imperfecto) de subxuntivo. Tempo pasado, presente (feito irreal) ou futuro (referente ao pasado)

 

5. Perífrases verbais

INFINITIVO
VALOR
EXEMPLO
IR+INF. temporal de futuridade Vou ir de vacacións a Cuba
HABER (DE) + INF. temporal de futuridade Heivos traer algo de Sarria
  modal obrigativa Has (de) facer o que ela che pida
  modal hipotética (probabilidade) Ha de haber seis meses que a vin
HABER (pretérito) (DE)+INF. temporal de futuridade inmediata Houben caer ao chan
HABER (QUE) + INF. modal obrigativa Hai que portarse mellor
QUERER + INF. temporal de futuridade inmediata Mira, quere chover
TER QUE/DE + INF. modal obrigativa Tes que/de saír cedo
DEBER (DE) + INF. modal obrigativa Debe (de) mellorar para aprobar
modal hipotética (probabilidade) Aquí debe virir un gaiteiro
PODER + INF. modal hipotética (probabilidade) Pode mellorar o tempo
ESTAR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Están a facer o AVE
aspectual de futuridade inmediata Aínda non ver, mais está a chegar
ESTAR PARA + INF. aspectual de futuridade inmediata Xa están para rematar os obras
ANDAR PARA + INF. aspectual de futuridade inmediata María anda para ter un pícaro
ANDAR A +INF. aspectual imperfectiva (durativa) Andan a facer unha ponte
SER A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Todos eran a querer saír por alí
ESTAR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Estamos a ter mala sorte
LEVAR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Leva a traballar desde as seis
SEGUIR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Seguía a orballar
IR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Sempre vai a correr polo xornal
VIR A + INF. aspectual imperfectiva (durativa) Veño a ler un libro diario
aspectual terminativa Por fin veu a saberse a verdade
CHEGAR A + INF. aspectual terminativa Chegarás a facer unha boa obra
ACABAR POR + INF. aspectual terminativa Acabei por entrar dentro
ACABAR DE + INF. aspectual perfectiva Acabo de apagar o móbil
DEIXAR DE + INF. aspectual perfectiva Deixa de te queixares
VIR DE + INF. aspectual perfectiva Veño de acabar Matemáticas
BOTAR(SE) A + INF. aspectual incoativa (ingresiva) Botouse a chover ás doce en punto
COMEZAR/EMPEZAR A + INF. aspectual incoativa (ingresiva) Comezou a dicir parvadas e marchamos
DAR EN + INF. aspectual incoativa (ingresiva) Deu en ler novelas de Xosé Ramón Pena
ROMPER A + INF. aspectual incoativa (ingresiva) O caldeiro do polbo rompeu a ferver
SOLTARSE A + INF. aspectual incoativa (ingresiva) Soltouse a falar moi noviña
POR/POÑER(SE) A + INF. aspectual incoativa (ingresiva) Púxenme a contar ovellas
VOLVER (A) + INF. aspetual reiterativa Se mo volves contar igual, créote
XERUNDIO
VALOR
EXEMPLO
ESTAR + XER. aspectual imperfectiva (durativa) Estamos sendo os mellores
ANDAR + XER aspectual imperfectiva (durativa) Andan pintando a garaxe
SEGUIR + XER. aspectual imperfectiva (durativa) Segue saraibando
LEVAR + XER. aspectual imperfectiva (durativa) Levo conducindo desde a mañá
IR + XER. aspectual imperfectiva (durativa) Sempre vou conducindo eu
VIR + XER. aspectual imperfectiva (durativa) Veño lendo un libro á semana
PARTICIPIO
VALOR
EXEMPLO
DAR + PART. aspectual perfectiva Non deu lido o libro para o exame
LEVAR + PART. aspectual perfectiva Xa levo lidos tres libros
TER + PART. aspectual perfectiva Cando chegue xa teño acabado ben
aspectual reiterativa Eu xa teño estado alí

 

VIII. SINTAXE

Dependendo do libro de texto ou do profesor/a utilízanse terminoloxías diferentes (nos exames de acceso á Universidade, probas de acceso a ciclos, etc. admítense todas sempre que estea ben analizado).

Escoller a opción A ou B e non mesturar as dúas


OPCIÓN A: baseada na frase e na cláusula (espazo Abalar, Xunta de Galicia)

Frase: substantiva, adxectiva, adverbial, nominal, preposicional

Cláusula: núcleo verbal. Funcións sintácticas: suxeito, atributo, complemento directo, complemento indirecto, complemento circunstancial, suplemento, complemento predicativo

Tipos de cláusulas: simple e complexa. Complexa subordinada: substantiva, adxectiva, adverbial

Oración: bipolar (adversativa, condicional, causal, concesiva, consecutiva, comparativa) e coordinada (copulativa e disxuntiva)

Cláusulas segundo o predicado: atributiva e predicativa (activa -transitiva, intransitiva, impersoal- e pasiva)

Entrar na OPCIÓN A


OPCIÓN B: baseada no sintagma e a oración

Sintagma: nominal, adxectival, verbal, adverbial, preposicional

Enunciado: frase e oración

Oración: suxeito e predicado. Funcións sintácticas: suxeito, atributo, CD, CI, CC, CPVO, suplemento.

Oracións polo significado (aseverativa, exclamativa, desiderativa, imperativa, interrogativa), polo verbo (atributiva e predicativa -activa e pasiva: transitiva, intransitiva, reflexiva, recíproca-), segundo o suxeito (persoal e impersoal), pola estrutura (simple e composta).

Oración composta: xustaposta, coordinada (copulativa, disxuntiva, adversativa, distributiva, explicativa) e subordinada (substantiva, adextiva, adverbial -tempo, lugar, modo, cantidade, condicional, causal, comparativa, concesiva, consecutiva, final-).

-Entrar na OPCIÓN B

-Para practicar na OPCIÓN B



OPCIÓN A

1. A FRASE

A frase: é unha unidade sintáctica formada por palabras que se comportan de maneira conxunta dentro doutra unidade superior (a cláusula). Pode estar formada por unha ou varias palabras (Ex: rapaces // estes rapaces). Está constituída por un núcleo non verbal que pode aparecer acompañado por outros elementos, o modificador. O núcleo pode ser un substantivo, un adxectivo ou un adverbio:

1. Frase substantiva. O núcleo é un substantivo e todo o que non é núcleo chámase modificador. Ex: pombas brancas // neno feliz.

2. Frase adxectiva. O núcleo é un adxectivo e todo o demais é o modificador. Para que exista frase adxectiva unicamente é necesaria a presenza dun adxectivo. Ex: branco azulado // grande abondo.

3. Frase adverbial. O núcleo é un adverbio e as palabras ou frases que empreguemos para ampliar a información sobre el desempeñarán a función de modificador. Ex. moi lonxe // ben cerca.

4. Frase nominal. Está formada por un substantivo (ou un pronome que o substitúe)  pero, a diferenza da frase nominal, necesita ademais que a inicie un artigo ou un adxectivo determinativo (demostrativos, posesivos, indefinidos, numerais, relativos, interrogativos ou exclamativos).
O substantivo cumpre a función de nominal e o outro elemento é o determinante. Ex: este neno // a nena.

5. Frase preposicional. Está formada por unha preposición; non obstante,  este elemento indispensable non é suficiente senón que tamén é precisa a existencia dun segundo elemento, que pode ser de calquera tipo.
A preposición sempre desempeña a función de enlace ou relator (porque serve para unir ou enlazar o que está despois dela coa parte que a precedía) e o elemento que vén a seguir é o termo.
En  un libro de aventuras, a preposición de serve para unir (enlazar) os elementos libro aventuras

Hai frases simples (as vistas ata agora) e frases compostas que conteñen no seu interior outra frase. Ex: os libros (simple) // os libros de galego (composta)


2. A CLÁUSULA

A unidade sintáctica superior á frase é a cláusula.

A cláusula esixe a presenza dun núcleo verbal que actua como predicado. Ex: chove // eu cheguei con tempo

Funcións sintácticas dentro da cláusula que completan o significado do predicado (complementos verbais):

1. Suxeito (SUX). Indica o elemento que realiza a acción sinalada polo predicado. O suxeito concorda en xénero e número co verbo. Ex: o Aldán chora moi pouco // os nenos xogan moito na gardería.

O suxeito pode estar explícito (o Roi ri moito), estar implícito ou elidido (ri moito). Tamén hai cláusulas impersoais, non hai suxeito (Ex: chove moito // nunca nevou tanto). E mesmo hai construcións impersoais reflexivas: en terceira persoa e co pronome persoal se (Ex: aínda non se vendimou todo o viño).

2. Atributo (ATRIB). Complemento que aparece cos verbos copulativos ser, estar, parecer, semellar. Ex: o Aldán está cansiño // o inverno é moi longo.

3. Complemento directo (CD). Sobre el recae a acción verbal mais non a proagoniza. Ex: o Aldán comeu unhas uvas // intenteino moitas veces // non as vin. Ao volver a cláusula á pasiva o CD resulta ser o suxeito (Ex: hoxe non estudei galego // o galego non foi estudado por min hoxe).
Os verbos transitivos esixen complemento directo, os intransitivos non o admiten. Ex: aínda non collín o ordenador // mañá saio cedo do instituto.

4. Complemento indirecto (CI). Indica o beneficiario ou destinatario da acción verbal. Cando non é un pronome persoal vai introducido por a ou para. Ex: o Aldán mercou uns caramelos para a súa avoa // os rapaces ofreceron o seu trofeo aos adestradores.

5. Complemento circunstancial (CC). Complementa ou modifica a acción verbal expresando o lugar, tempo, cantidade, compañía, etc. Responde ás preguntas cando? onde? canto? como? etc. Ex: onte saín moi cedo -CC tempo-// inauguraron un novo parque en Marín -CC lugar- // conduce con coidado -CC modo-.

6. Complemento predicativo (CPVO). É unha frase adxectiva (substantiva) que concorda co SUX ou co CD. Ex. hoxe chegamos cansos // a festa deixou os nenos desfeitos. Pode confundirse co ATRIB ou co CC modo. Ex: os rapaces están cansos (ATRIB, verbo estar) // as rapazas quedaron cansas (CPVO) // as nenas aprenderon rápido (CC modo: non concorda co SUX).

7. Suplemento (SUPL). É unha frase preposicional esixida polo verbo para completar o seu signficado. Pode confundirse co CD pero o verbo neste caso esixe unha preposición concreta (falar de, precisar de...). Ex: onte falaron de balonmán // lémbrate do móbil.

Cláusulas segundo a estrutura:

-Simples: un só predicado cos seus complementos

-Complexas: máis de un predicado.

a) Cando un predicado se inclúe dentro de outro a cláusula é subordinada.

Hai tres clases de complexa subordinada:

1. Subordinada substantiva: a subordinada cumpre a mesma función que un substantivo na cláusula (SUX, ATRIB, CD, CI, PVO, SUPL). Normalmente van introducidas por que. Ex: dixo que chegaría tarde (CD) // que gañase hoxe non quere dicir nada (SUX).

2. Subordinada adxectiva ou de relativo: vai introducida por un relativo e desempeña a mesma función que un adxectivo. Ex: o coche que viches é o meu // a alumna que marchou aprobou todo.

3. Subordinada adverbial: desempeña a mesma función que o CC nunha cláusula (modo, tempo, lugar, etc.) Ex: marcha cando queiras (tempo) // faino como queiras (modo).

b) Cando os predicados teñen unha relación ao mesmo nivel falamos de oracións, unidades superiores á cláusula: bipolares e coordinadas

1. Oracións bipolares: hai unha relación de interdependencia entre as cláusulas, unha non pode existir sen a outra.

2. Oracións coordinadas: as cláusulas manteñen unha relación de coordinación; pode existir unha sen a presenza da outra, a diferenza das bipolares.

Cláusulas segundo a natureza do predicado.

1. Atributivas. Teñen un predicado nominal (ser, estar, parecer e semellar), e un complemento que cualifica o suxeito. Ex. o Aldán é moi agudo.

2. Predicativas. Teñen un predicado verbal. Tipos: activas e pasivas.

2.1. Activas: as que non son pasivas, verbo en voz activa.

***2.1.1. Transitivas:

***2.1.2. Intransitivas: o verbo non admite un CD. Ex: onte saín cedo.

***2.1.3. Impersoais: sen suxeito. Tipos:

2.2. Pasivas: verbo en voz pasiva.


**********


OPCIÓN B

1. SINTAGMA

Os sintagmas son unidades sintácticas formadas por palabras que se comportan de maneira conxunta dentro doutra unidade superior, que desempeñan unha función sintáctica na oración.

Sintagma: núcleo e adxacentes (determinante, modificador). Ex: un neno grande // o pequeno Aldán.

1- (S.N.) Sintagma nominal: o núcleo é un substantivo, unha palabra substantivada ou un pronome. Ex: o coche vermello // ese azul precioso // nós mesmos.
Poden desempeñar a función de suxeito -as ovellas (comen herba)-, complemento directo -(os leóns comen) carne-, complemento indirecto -(dei)lle (unha galleta)-, adxacente -(Pondal), o poeta, (naceu alí)-, atributo -(o Aldán é) un rapaz divertido-, vocativo -Aldán, (ven axiña!)-, complemento circunstancial -(anda con) xeito!-

2- (S.V.) Sintagma verbal: o núcleo é un verbo e funciona como predicado. Ex: (Aldán) xoga coa pelota // está ben // comeu unha mazá.

3- (S.Adx.) Sintagma adxectival: o núcleo é un adxectivo. Ex: (Aldán está) moi feliz // (Aldán corre) demasiado rápido
Pode desempeñar a función de adxacente dun substantivo -(xoguete) moi divertido-, atributo -(Aldán está) contento-, complemento predicativo -(traballo) contento (alí)-

4- (S.Adv.) Sintagma adverbial: o núcleo é un adverbio. Funciona como complemento circunstancial: Ex: (O Aldán vive) lonxe de Galicia // (marcharei) despois das catro.

5- (S.Prep.) Sintagma preposicional: o 1º elemento é o relator –enlace- (preposición) seguido do termo (un S.N. ou un S.Adv.). Ex: (o Aldán xa saíu) de Medina // (o avó) do Aldán.


2. ENUNCIADO

Enunciado é a unidade mínima de comunicación que permite transmitir unha mensaxe. Hai dous tipos:

1. A Frase: é un enunciado que non ten verbo. Pode ser:

2. A oración: é un enunciado con verbo en forma persoal. Pode ser:

-Oración simple: só un verbo. Ex: hoxe non chove nada.

-Oración composta: máis dun verbo. Ex: onte choveu, pero escampou e hoxe xa está de sol.


3. ORACIÓN

Funcións sintácticas. Os sintagmas desempeñan diferentes funcións dentro da oración. O suxeito e o predicado son os elementos principais da oración

-Suxeito (SUX): informa quen realiza, causa ou padece a acción do verbo. Ex: o Roi come moi ben.
O suxeito pode estar explícito (aparece na oración), implícito ou elidido (sobreenténdese) e indeterminado (non está determinado, non se coñece). Ex: a Maia é moi lista -explícito- // non xoguei co Roi (eu) -implícito- // roubaron no supermercado -indeterminado-.
Na oración pasiva hai un suxeito axente (aquel que realiza a acción do verbo) e un suxeito paciente (o que recibe ou padece a acción realizada polo axente). Ex. o libro (paciente) foi lido polos alumnos (axente).

-Predicado: o núcleo é o verbo. Predicado nominal (núcleo un verbo copulativo: ser, estar, parecer, semellar) e predicado verbal (verbo non copulativo). Ex: o lobo é moi feroz (nominal) // o lobo comeu unha ovella (predicativo).

***Consellos para analizar os elementos dunha oración: suxeito, núcleo do predicado, complemento directo, suplemento, complemento indirecto, complemento circunstancial, complemento predicativo, axente da pasiva, pronome de solidariedade, pronome de interese.

1.- Procuramos o suxeito, (quen? realiza a acción verbal) que ha de concordar co verbo. En moitos casos estárá oculto (elidido) e hai verbos impersoais . O sol sae por alí. Chove moito

2.- Predicado

--2.2.- Se é un verbo copulativo (atributivo) -ser, estar, parecer, semellar- procuramos o atributo: Aldán está canso

--2.3.- O verbo é predicativo (resto dos verbos)

***2.3.1.-Se o verbo é transitivo ha de levar complemento directo (que?). Se temos dúbidas de cal é o complemento directo podemos volver a frase a pasiva e o complemento directo resultará suxeito. Exemplo: onte vinte na rúa = onte ti fuches visto por min na rúa. En moitos casos o complemento directo é un pronome persoal.

***2.3.2.- Se observamos que o verbo esixe (nese significado) un sintagma preposicional teremos un suplemento: o can bebía no leite

***2.3.3.- Procuramos o complemento indirecto (a quen? para quen?) nos verbos intransitivos (non é obrigatorio) e tamén o podemos atopar nos transitivos acompañando o complemento directo. En moitas oracións atoparemos un complemento indirecto duplicado, un pronome átono e outro sintagma: deilles o mando aos meus pais.

***2.3.4.- O verbo é predicativo mais encontramos un adxectivo ou similar nunha función semellante ao atributo dos verbos copulativos..., estamos diante dun complemento predicativo (que podemos confundir cun complemento circunstancial de modo): María quedou parada alí.

--2.4.- Procuramos o complemento circunstacial (cando? onde? como? canto?; adverbios, sintagmas preposicionais...): tempo, lugar, modo, cantidade...

--2.5.- Se nos quedan pronomes persoais átonos que non son complemento directo nin indirecto, poderán ser de solidariedade ou interese (propios da lingua falada). O pícaro non che me come nada estes días.

--2.6.- Se a oración está en pasiva (ser+participio), podemos encontrar o axente de pasiva (encabezado pola preposición por): Aldán non foi educado polos avós.

2.7.- Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se). Resume.
- Reflexivo: é complemento directo. A acción que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can lámbese. Pode ser nalgún caso complemento indirecto: preguntouse a razón diso.
- Recíproco: con suxeito múltiple. A acción que realiza cada un recae sobre os demais. Antón e Helena quérense. Maia e Aldán mándanse correos.
- Compoñente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da cabeza.
- Na pasiva reflexa, impersoal. Aínda non se recolleu o millo.


Modalidades de oracións

0.- Modalidades de oracións polo significado.

0.1. Aseverativas (enunciativas ou declarativas): expresan ou informan dun feito ou pensamento obxectivo. Poden ser afirmativas ou negativas. Ex: onte vin o partido // non atopei o móbil na cociña // é un vídeo interesante // a min non me gusta a pizza.

0.2. Exclamativas: expresan emocións ou sentimentos como dor, ledicia, sorpresa... Ex: canto o sinto! // eu non quero vivir así! // este ano vou aprobar si ou si!

0.3. Moi similares ás anteriores son as desiderativas ou optativas: expresan un desexo en ton exclamativo. Ex: ogallá mellore a túa nai! // quen me dera convosco voar! // que che vaia ben na vida, meu!

0.4. Interrogativas: úsanse para facer preguntas e acostuman empezar por un pronome interrogativo. Ex: onde deixaches o móbil? // cantas horas lle dedicas a diario ás redes sociais?// ti como preparas os exames de Educación Física?

0.5. Imperativas ou exhortativas: expresan unha orde, un mandado, unha prohibición. Tamén similares ás exclamativas. Ex: non me volvas coller o móbil sen permiso! // deixa xa de fuchicar na tableta! // facedes os deberes agora mesmo!


1. Modalidades de oracións polo verbo.

1.1- Atributiva (copulativa): o sintagma verbal é un verbo copulativo -ser, estar, parecer, semellar- e os seus atributos. Ex: o Aldán é traballador // o Aldán está canso // o Aldán semella divertido hoxe.

1.2- Predicativa: o núcleo do predicado é un verbo predicativo -non atributivo, todos menos ser, estar, parecer, semellar-. Ex: onte o Aldán comeu caldo // mañá o Aldán irá a Burgos.

Nas oracións predicativas podemos diferenciar:

1.2.1- Activa: un suxeito axente que realiza, preside, controla a acción. Ex: o neno comeu legumes // o can caeu no río.

1.2.2- Pasiva: ten o verbo en voz pasiva (ser+participio ou pasiva reflexa) e un suxeito paciente -recibe, padece, recae nel, a acción do verbo en lugar de realizala-. Ex: ese exercicio xa lle foi recomendado ao Aldán polo adestrador // nunca algo similar fora visto na nosa casa.


2. Modalidades de oracións polo suxeito:


3. Modalidades de oracións pola estrutura:


As oracións compostas

1.- Xustapostas: non hai nexo, están separadas por unha pausa ou coma. Ex: chegaron as nubes, mañá chove // hoxe vou sobrada, non preciso axudas // chegaron as vacacións, esquezamos os libros .

2.- Coordinadas. Están unidas por conxuncións coordinantes, cada unha das oracións ten sentido completo e é sintacticamente independente.

3.- Subordinadas. Nestas oracións compostas unha é a oración principal e outra a oración subordinada que depende estruturalmente da primeira.

A oración subordinada desempeña unha función sintactica dentro da principal. Dependendo desa función poden ser:

3.1. Subordinadas substantivas. Desempeñan as funcións sintácticas propias do substantivo:

3.2. Subordinadas adxectivas ou relativas (nexo relativo: que, cal, quen, cuxo...). Desempeñan a función dun adxectivo:

3.3. Subordinadas adverbiais. Desempeñan as funcións sintácticas propias dun adverbio.

3.3.1.Subordinadas adverbiais en función de complemento circunstancial:

3.3.2. Subordinadas adverbiais que non son complemento circunstancial:

2005-2024
Licenza Creative Commons
ogalego.eu/ogalego.gal ten unha licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual 4.0 Internacional.