|
 |
Poema comentado para alumnado de Literatura Galega
ogalego.eu // ogalego.gal son Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados
Poema comentado para alumnado de Literatura Galega ogalego.eu // ogalego.gal son Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados |
Ladaíña de Galicia, Uxío Novoneyra
Podemos rapear o poema como fixo o Alumnado do Sánchez Cantón lembrando os 30 anos da visita do autor:
Poema:
A LETANÍA DE GALICIA /1968: Uxío Novoneyra .
DE tanto calar xa falo eu solo
GALICIA digo eu / un di ..............GALICIA
GALICIA decimos todos ..............GALICIA
astr´os que calan din ...................GALICIA
e saben .......................................sabemos
GALICIA da door chora ...............á forza
GALICIA da tristura triste ............á forza
GALICIA do silencio calada ..........á forza
GALICIA da fame emigrante .........á forza
GALICIA vendada cega ................á forza
GALICIA tapeada xorda ...............á forza
GALICIA atrelada queda ...............á forza
libre pra servir ....................libre pra servir
libre pra non ser .................libre pra non ser
libre pra morrer ..................libre pra morrer
libre pra fuxir .....................libre pra fuxir
GALICIA labrega ...............GALICIA nosa
GALICIA mariñeira ............GALICIA nosa
GALICIA obreira ...............GALICIA nosa
GALICIA irmandiña ...........GALICIA viva inda
recóllote da terra ................estás mui fonda
recóllote do pueblo..............estás nil toda
recóllote da HISTORIA ... ...estás borrosa
recóllote i érgote no verbo enteiro
no verbo verdadeiro que fala o pueblo
recóllote prós novos que vein con forza
prós que inda non marcou a malla d´argolas
prós que saben que ti podes ser outra cousa
prós que saben que o home pode ser outra cousa
sabemos que ti podes ser outra cousa
sabemos que o home pode ser outra cousa
/a parte en cursiva diraa o coro /
-Podemos ver a versión mecanografada e asinada polo autor (VER aquí)
-escoitar o autor recitando o poema no Sánchez Cantón en Pontevedra o 16-05-1983: pinchar na imaxe 
COMENTARIO para entender o poema
De tanto calar xa falo eu só
Introdución: xa é hora de botar fóra o que me atormenta. O poeta está farto de que a xente non proteste polas inxustizas, sexa conformista e de que intente esquecer a situación, así que el protesta só e continua a protesta de outros. É unha especia de dedicatoria, unha dedicatoria a todos aqueles que calan, que non se atreven a cambiar a situación de Galicia, do galego.
20 veces aparece a palabra Galicia en maiúscula, porque é o nome que enche todo o poema, o tema único. Poema social e nacionalista. É un poema que, a modo dun rosario cristián, rez(it)amos todos os galegos unidos como unha oración de súplica e un canto de liberdade
Boa parte do poema ten unha estrutura paralelística con abundantes anáforas e epíforas (consiste en repetir a mesma palabra ao final de cada verso). Este poema foi unha novidade na súa época, aínda que é novidoso está baseado na tradicional ladaíña do rosario católico. É un poema social, prosaico estruturado en varios grupos de versos ou pseudoestrofas.
GALICIA digo eu ... un di ............GALICIA
GALICIA dicimos todos ..............GALICIA
ata os que calan .. din ..................GALICIA
e saben .......................................sabemos
Eu digo/sinto Galicia, coma calquera, como todos os galegos, mesmo os que non o din, os que non manifestan o seu sentimento pola terra e calan, como calan os galegos; eles tamén o saben e sabémolo todos, Galicia é unha tarefa común de todos os galegos e galegas. Este sentimento de amor e pertenza a Galicia vai in crescendo, primero só é o poeta, logo úneselle outro, logo todos.
GALICIA da dor ... chora ................á forza
GALICIA da tristura ... triste ............á forza
GALICIA do silencio ... calada ..........á forza
GALICIA da fame ... emigrante .........á forza
GALICIA vendada ... cega ................á forza
GALICIA tapeada ... xorda ...............á forza
GALICIA atrelada ... queda ...............á forza
Tal e como recita o autor, hai unha pausa, chora, triste, etc. van unidas a á forza
Personificación: chora, triste, calada...
Repaso aos históricos males de Galicia: a que sofre, a que chora, sempre triste (Rosalía: triste é o cantar que cantamos), que non protesta e está calada (Castelao: os galegos non protestan, emigran), a que emigra pola fame, a que está cega, cunha venda e non pode ver a realidade, a que está rodeada por un muro (tapeada) e xorda, que non escoita as chamadas, a que está atada (atrelada), quieta por non poder moverse. E o coro repite á forza, porque non é libre, non dispón do seu destino, está forzada
Arcadio López-Casanova ve nesta estrofa relacións de contigüidade
libre pra servir ....................libre pra servir
libre pra non ser .................libre pra non ser
libre pra morrer ..................libre pra morrer
libre pra fuxir .....................libre pra fuxir
A ironía da liberdade que non existe: é libre para seguir servindo a señores e foráneos, é libre para non ser ela mesma, para non ser un pobo, para ser alienada e asoballada, é libre para morrer como pobo, é libre para fuxir, para escapar. E o coro vaino remarcando e repetindo, como o roga por nós do rosario
GALICIA labrega ...............GALICIA nosa
GALICIA mariñeira ............GALICIA nosa
GALICIA obreira ...............GALICIA nosa
GALICIA irmandiña ...........GALICIA viva inda
Agora cántase ás tres clases máis nosas, que conforman o verdadeiro ser galego: os labregos, os mariñeiros (as máis tradicionais, as que conservaron a lingua os costumes) e os obreiros (a nova clase social do século XX). Non están os fidalgos, nin a nobreza nin a Igrexa porque eles non senten a Galicia e refugaron o seu idioma. E tamén canta ao noso pasado de loita e honra: os Irmandiños, que seguen aínda vivos nas nosas conciencias, que son exemplo de loita e rebelión
En edicións posteriores o último verso forma unha nova estrofa sen intevencíón do coro:
GALICIA irmandiña
GALICIA viva inda
recóllote da terra ................estás moi fonda
recóllote do pueblo ...............estás nil toda
recóllote da HISTORIA ......estás borrosa
Os tres elementos que forman a identidade dunha nación: unha terra, un pobo e unha historia comúns. A terra (nome que sempre se lle deu tamén a Galicia: A Nosa Terra) e o pobo (pueblo, como se dicía daquela, sen pobo non hai Galicia) están enraizados, claros, todo o mundo os capta e sente, pero a Historia aínda non se coñece ben, está borrosa
recóllote e érgote no verbo enteiro
no verbo verdadeiro que fala o pobo
recóllote prós novos que vein con forza
prós que inda non marcou a malla de argolas
prós que saben que ti podes ser outra cousa
prós que saben que o home pode ser outra cousa
Como na ladaíña, o que guía a oración fai unha conclusión final.
No verbo (a palabra, a lingua galega) está a esencia, na lingua do pobo; a verdadeira, a falada, mesmo cos castelanismos normais na época: letanía, solo, pueblo. Sen a fala non habería Galicia. A mocidade que vén (vein, dialectalismo courelán) con forza, porque aínda non está marcada pola escravitude (a argola dos escravos que deixaba marca), non están alienados. Os novos saben que Galicia pode ser outra cousa, que a humanidade pode ser outra cousa mellor. É unha chamada e un voto de confianza para a xente nova galega.
Remata cunha chamada á comunidade galega e á comunidade humana, nacionalismo e internacionalismo
sabemos que ti podes ser outra cousa
sabemos que o home pode ser outra cousa
O coro (o pobo) recolle a chamada e repítea facéndoa súa
É como o amén final da ladaíña
/a parte en cursiva diraa o coro /
A ladaíña é a oración que se recrea no poema de Novoneira. Algo que nos une aos galegos, como o rosario á familia católica. Un canto, unha oración, unha súplica na que a Virxe é a nosa terra. Unha longa lista de rogos aos que vai respondendo o coro. En certa medida é semellante a un canto góspel
Dicíase na posguerra española la familia que reza unida permanecerá unida e la familia que reza unida el Rosario reproduce un poco el clima de la casa de Nazaret. Na posguerra era habitual en moitas familias rezar o rosario xuntos. Presidían os avós (sobre todo as avoas) e un dos membros tiña que levar/dirixir a oración.
O escritor Xosé Lois García (amigo do autor) contou que a idea lle xurdira a Novoneyra da doenza de súa nai. Por culpa do alzheimer repetía obsesivamente as mesmas frases como unha ladaíña. Dicía unha e outra vez:
Non hai remedio, non hai remedio, non hai remedio pra min
Non hai remedio, non hai remedio, non hai remedio pró mundo
Así se repite tamén no poema coma no rezo do rasario.
Que é o Rosario? O Santo Rosario é unha das devocións laicas máis populares entre católicos por todo o mundo. O seu nome formal é "O Santo Rosario da Santísima Virxe María."
O Santo Rosario relaciónase con Santo Domingo de Guzmán (1170-1221). Desde o século quince en diante os dominicanos foron os promovedores principais do Rosario. En 1569 o Papa San Pio V estableceu o formato de quince Misterios como a versión oficial do Santo Rosario, autorizado pola Igrexa. No ano 2002, o Papa Juan Pablo II agregou cinco Misterios adicionais, agora hai vinte Misterios en total.
Como se reza o rosario? Co rosario na man faga o Sinal da Cruz , e rece o "Credo dos Apóstolos".
2 - Rece o primeiro Nosopai e medite o Primeiro Misterio.
3 - Rece 10 Avemarías (unha por cada doa pequena); rece o " Gloria".
4 - Rece o Nosopai e medite o Segundo Misterio; 10 Avemarías. Rece o "Gloria".
5 - Rece o Nosopai e medite o Terceiro Misterio; 10 Avemarías. Rece o "Gloria".
6 - Rece o Nosopai e medite o Cuarto Misterio; 10 Avemarías. Rece o "Gloria".
7 - Rece o Nosopai e medite o Quinto Misterio; 10 Avemarías. Rece o "Gloria".
8 - Un Nosopai e tres Avemarías polas intencións do Santo Padre.
9 - A Salve
10 - Ladaíñas da Virxe (Lauretanas) (É tradición engadilas ao final do rosario): Vexamos a versión galega e a latina -que moita xente sabía de memoria en latín na posguerra sen nunca estudar latín- tendo en conta que a cursiva é dita polo coro:
Señor, ten piedade de nós Oremos, Señor, concede aos teus servos gozar sempre de completa saúde de alma e corpo, e pola intercesión la gloriosa sempre Virxe María, líbranos das tristezas desta vida e concédenos gozar das alegrías eternas. Por Cristo Noso Señor. Amén. |
 |
Kýrie, eléison. Pater de cælis, Deus, miserére nobis. Sancta María, ora pro nobis Agnus Dei, qui tollis peccáta mundi, parce nobis, Dómini. Orémus. Concéde nos fámulos tuos, quæsumus, Dómine Deus, perpétua mentis et córporis sanitáte gaudére: et gloriósa beátæ Maríæ semper Vírginis intercessióne, a præsénti liberári tristítia, et ætérna pérfrui lætítia. |
Courel dos tesos cumes (CPI Friol) |
A aparición dun oso no Courel deu pé á publicación desta tira de banda deseñada na prensa:
(Para un comentario máis profundo: Carmen Blanco. Novoneyra un cantor do Courel a Compostela, Toxosoutos,2010)
2005-2024 |
|
