ogalego.eu // ogalego.gal son Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados |
TOPONIMIA DO CONCELLO DE CARBALLEDO (LUGO)
En cada nome de lugar -topónimo- analízanse a orixe e significado, o seu uso como topónimo e como apelido en Galicia, a parroquia á que pertence e nalgúns casos outras curiosidades.
Toda a información da situación xeográfica, curvas de nivel, etc ... está nesta páxina da Xunta de Galicia poñendo o nome do lugar no buscador
Abelairas. Lugar no que abundan estas froiteiras que producen abelás. Lat. abellanarias. 7 sitios levan este nome e hai máis de 600 persoas apelidadas Abelaira/s. Lugar da parroquia de Furco. |
Acilleiros. Significado quivalente a espiñeiros (lat. acicula). Un dos nomes que só hai neste concello e ninguén o ten como apelido. Lugar da parroquia de Veascós. |
Adegas. Lat. medieval abdega: despensa, almacén, adega. Uns dez lugares levan este nome e máis de 150 persoas teñen apelidos Adega/s. Lugar da parroquia de Furco. |
Agrexán. Agro de Xián ou de Xoán. Ningún outro lugar galego ten este nome nin é usado como apelido. Lugar da parroquia da Aguada. |
Aguada. Auga levada, traída ou abundante (aqualata). Tampouco existe outra Aguada en Galicia nin se usa como apelido. Na zona sempre se dixo A Aguaga, aínda que oficialmente non leva artigo. Lugar que dá nome á parroquia da Aguada. |
Airoá. Pode ser unha aerolana, unha aira (eira) pequena. Hai 6 Airoá en Galicia; non se usa como apelido. Lugar da parroquia de Erbedeiro. |
Alén do Río. Quere dicir: máis alá do río. Aínda que non o pareza, é nome único en Galicia. Lugar da parroquia de Buciños. |
Alence. É difícil saber a orixe. Pode vir do nome de persoa Alentius ou Legentius, non está moi claro. 4 sitios galegos levan este nome que non ten uso como apelido. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Alto das Lamas (O). Sitio alto e con lamas ou barros. Só existe este en toda Galicia. Lugar da parroquia da Aguada. |
Alvarín. Terras ou casa de Alvarus, nome de persoa. 7 lugares se chaman así en Galicia, non se usa como apelido. Lugar da parroquia de Veascós. |
Alvite. Terras ou casa de Alvitus, nome de persoa visigótico. Máis de 20 lugares teñen este chamadeiro e 1626 galegos lévano como apelido. Lugar da parroquia de Temes. |
Ambasmestas. Vén de aquas mixtas, augas que se mesturan (ríos Sil, Miño, Búbal). Fernando Cabeza pensa que ambas é unha palabra celta que significa augas. Nome que só leva este lugar en toda Galicia, non se usa como apelido. Na A6 en Veiga de Valcarce está o túnel de Ambasmestas (xa no Bierzo). Lugar da parroquia de Oleiros. |
Anllo. Confluencia de dous ríos, do lat. angulus. Aquí xúntase un afluénte ao río Asma. Hai 6 en toda Galicia e 488 persoas apelídanse Anllo. Lugar da parroquia de Santa Cristina. |
Antes (As). Variante do que noutros sitios é As Antas -pedras grandes chantadas na terra, dólmens-. Palabra que só se aplica a 2 sitios galegos. Lugar da parroquia de Temes. |
Arxemil. Serían as terras de Argemirus. Hai 6 en toda Galicia e non ten uso como apelido. Lugar da parroquia da Cova. |
Bacelares. Terreo de bacelos de vides, de vides novas ou para replantar. En Chantada e Monforte hai 2 lugares con este nome e 178 persoas teñen Bacelar de apelido. Lugar da parroquia de Oleiros |
Bañal (O). Latín balneare, relacionado con baños ou charcos. Está ao lado do regato de Fondós, polo pode ser ese o significado. Hai 5 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Castro. |
Barreira (A). Lugar con moito barro ou lama. Barro é palabra anterior aos romanos. Este é un nome de lugar que se repite bastante por Galicia. É un lugar da parroquia de Buciños. |
Barrela (A). Provén de barra -palabra anterior ao latín- + ela (pequena). Que pode ser esa barra? Pode ser casa baixa e de pouca altura, depósito de leña ou palla no pallar, cama de táboas … Nicandro Ares non se decide por ningunha. Só hai 4 Barrelas e 48 persoas levan o apelido Barrela en Galicia. Actualmente é a capital do concello de Carballedo. A Barrela foi o berce de Maruxa Villanueva e tamén lugar moi ligado á actriz María Vázquez. É un lugar da parroquia de Lousada. |
Barrio (O). Lat. tardío Barrium, do árabe barri (exterior). Topónimo moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Buciños. |
Barrio de Puga (O). Barrio: lat. tardío Barrium, do árabe barri (exterior). Puga é apelido por Ourense e pode significar vástago de enxerto. Nome que só existe neste lugar. O carballo do Mestre, un dos senlleiros de Carballedo está ao pé da estrada Lugo-Ourense. Lugar da parroquia de Pradeda. |
Besteiriños. Diminutivo de besteiros (lat. balistarius), homes armados con bestas (ballesteros en castelán). Hai un Besteiriños e 4 Besteiros en Galicia; hai 1069 Besteiros de apelido no país. Lugar da parroquia de San Salvador. |
Bidueiros. Árbores do mesmo nome ( lat. betula). Pode ter orixe na palabra celta bidu. Hai uns cantos Bidueiros en Galicia, mais ninguén se apelida así. Lugar da parroquia da Aguada. |
Bosque (O). Pequena fraga, terreo con árbores. Orixe escura a deste nome. Hai unha ducia en toda Galicia. Lugar da parroquia de Castro. |
Búbal. Nome do río afluente do Miño. Do lat. Bubalus. Ninguén se apelida Búbal. Non é un lugar, forma parte do nome de vairas parroquias de Carballedo. |
Buciños. Dun nome de persoa Buccinius. Berce do grande escultor Manuel García "Buciños". Ningún outro lugar ten este nome nin hai xente que se apelide así. Aquí venérase o San Pexerto. Lugar que dá nome á parroquia de Buciños. |
Busteliño. Diminutivo de Bustelo. Só hai 2 Busteliño en Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
Bustelo: Alto de Bustelo, Bustelo de Abaixo, Bustelo de Arriba. Diminutivo de bustum (latín tardío, do celta bustu): terreo de pastos para o gando (bois). Hai uns cantos Bustelo en toda Galicia e 1011 persoas con este apelido. Lugares da parroquia de Carballedo. |
Buxelle. Diminutivo dun antigo nome de persoa Buxus ou Busius. Ningún outro lugar galego se chama así nin existe como apelido. Lugar da parroquia de Marzás. |
Cambillán. Relacionado co nome de persoa Cambilla. Tampouco hai outro sitio que se chame así nin existe o apelido. Lugar da parroquia de Veascós. |
Campos. Lat. campus, terras. Topónimo moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de San Romao de Campos. |
Canteira (A). Relativo a onde se traballan ou arrincan os cantos ou pedras para construír. Só atopamos 6 lugares con este nome en Galicia. É un lugar da parroquia de Castro. |
Carballedo. Terra de moitos carballos, nome anterior ao latín. Máis de 20 lugares teñen este nome. Lugar que dá nome á parroquia de Carballedo. Tamén é o nome do concello. |
Carballeira (A). Terra onde hai carballos. Nome de lugar abundantísimo en Galicia, terra de moitos carballos. Lugar da parroquia da Cova. |
Carballidiño. Diminutivo de Carballido, o mesmo ca Carballedo, onde abundan os carballos. Só este sitio se chama así en Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
Carcacía. Non está moi claro de onde vén a palabra. Pode ser unha Casa de Casía ou unha carqueixa (planta). Hai tamén un San Pedro de Carcacía en Padrón e 81 persoas levan o apelido Carcacía. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Cartelos. Do nome de persoa Quartellus -latín vulgar-, diminutivo de Quartus. Di o Padre Sarmiento: no priorado de Moraime, bieito, onde estiven, hai un lugariño chamado Cartél, e preto de Chantada outro chamado (84 r.) Cartélos. Crible é sexan síncope de Caritelos ou Caracteres, aludindo a letras ou carácteres. Hai outro Cartelos en Cudeiro e non se coñece xente apelidada así. Dálle o nome á parroquia de Cartelos (no lugar só hai igrexa e reitoral, con cruceiro) |
Cas de Moure. Casa de Maurus, nome latino. Nome único en Galicia. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Cas de Pedro. Casa de Pedro. Nome único en Galicia. Terra dun coñecido atador ou compoñedor de ósos. Lugar da parroquia de Santa Cristina. |
Casa do Barrio (A). Lat. tardío Barrium, do árabe barri (exterior). O pazo do que era o Señor de Cartelos, unha das casas fidalgas máis importantes da zona. Preto está o moi antigo carballo de Cartelos. Está na parroquia de Cartelos. |
Casa Grande (A). Sería en latín case igual: casa grandis. Unha boa casa, como o seu nome indica. O carballo da Casa Grande de Loureiro é unha das árbores senlleiras de Galicia. Lugar da parroquia de Buciños. |
Casares. Do latín casales: grupo de casas. Uns 30 lugares levan o nome en Galicia. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Casqueixeiro. Casa do queixeiro (o que fai queixos, lat. caseus). Só existe este en toda Galicia e tampouco se apelida ninguén Casqueixeiro. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Castrelo. Pequeno castro (latín castrum: fortaleza). Hai uns cantos Castrelos en Galicia. Lugar da parroquia de Castro. |
Castro de Morgade (O). Era un castrum (fortaleza) dun tal Maurecatus (ver Morgade). Só existe este en toda Galicia. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Castro. Castro, do latín castrum: fortaleza. Un dos nomes que máis se repite en Galicia, terra dos "verdes castros". Apelido da grande Rosalía e de moita xente galega. En Castro hai feira os 17 e 29 e tamén se celebra a Festa da carne ao caldeiro. Foi capital do concello de Carballedo. É o berce de Pablo Carpintero Arias. Lugar que dá nome á parroquia de Castro. |
Catasol (O). Lat. capta solem, terra onde se cata o sol ou orientada cara ao sol. Só hai 4 en toda Galicia e non ten uso como apelido. Lugar da parroquia da Cova. |
Ceides. Pode estar emparentado do nome musulmán Ceide ou Zaide. Só existe este en toda Galicia; hai algún Ceide, que levan 23 persoas de apelido. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Cela (A). Do latín cella, vén sendo unha sala pequena nunha igrexa, cemiterio, etc. Aínda hai unhas cantas Celas por Galicia adiante e 943 persoas teñen este apelido Cela. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Chaos (Os). Sitios planos, chans. Hai bastantes en toda Galicia. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Chouzán. Desde moi antigo se fala dun mosteiro de frades Flauzani (dun nome Flaudianus). Só existe este en toda Galicia e ninguén o usa como apelido. Ten unha igrexa moi antiga. Lugar que dá nome á parroquia de Chouzán. |
Cima de Vila. Parte alta da villa (casa de campo). Hai bastantes con este nome en Galicia. Lugar das parroquias da Cova e San Salvador. |
Coedo (O). Onde hai moitas coles ou coias (posible cauletum). Fernando Cabeza apunta a un Coído ou sitio con moitos croios. Antes había feira no Coedo o día 4 de cada mes. Hai unha ducia en toda Galicia. Lugar da parroquia de Buciños. |
Conchouso (O). Un chouso ou cerrada compartido, pechado. Vén do latín. Hai 4 en toda Galicia. Lugar da parroquia de San Romao. |
Corna (A). Ten que ver con unha cerdeira brava ou sanguiño, lat. cornus. Mais tamén pode ser derivada da precéltica *corn -pedra-. Máis de 10 lugares galegos levan este nome. Lugar da parroquia de Buciños. |
Corveira (A). É un sitio frecuentado por corvos (lat. corvus, corvaria). Mais dunha ducia de sitios galegos teñen este nome. Lugar da parroquia da Aguada. A Corveira de Abaixo: Lugar da parroquia de Buciños. |
Costa (A). Do lat. costa, pendente, ladeira. Loxicamente son moitísimos os lugares que se chaman así na nosa terra. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Cotarelo. Pequeno coto (cotto), outeiriño. Hai 7 lugares co nome en Galicia e 140 individuos apelidados así. Lugar da parroquia de Santa Mariña. |
Cova (A). Lat. vulgar cova: oca, cóncava. A esta parroquia tamén se lle chama Seoane. Son abondosos os lugares que teñen este nome. A igrexa que está en Piñarrostro é moi interesante. É o nome parroquia da Cova, non dun lugar. |
Cuqueira (A). Lugar onde hai cucos, lat. cuculus. Nome pouco común, só o teñen 7 lugares galegos e ninguén se apelida así en Galicia. Lugar da parroquia de Temes. |
Curuxeiro (O). Lugar onde abundan as curuxas (nome de orixe incerto). Só hai outro Coruxeiro en Vilaboa. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Eirexe (A). O lugar onde está a igrexa, lat. ecclesiae. Como en Galicia hai moreas de parroquias e todas teñen igrexas, este nome repítese por toda a xeografía. Lugar das parroquias de Castro e da Aguada. |
Eirexiña (A). Igrexiña, é un diminutivo. Lugar da parroquia de Buciños. |
Enfonxa (A). Pode ter que ver co nome de persoa Anfonsus ou Alfonsus. Nome que non leva ningún outro lugar en Galicia e tampouco é apelido usado por ninguén. Lugar da parroquia de Temes. |
Enxerto. Plantación de árbores, árbores enxertadas, lat. insertus. 4 lugares teñen este nome en toda Galicia; non existe como apelido. Lugar da parroquia da Aguada. |
Erbedeiro. Lugar onde abundan os érbedos ou albedros que dan amorodos. Só hai outro Erbedeiro en Salvaterra de Miño e non existe como apelido. Erbedeiro é o berce de Xosé Lois Ripalda. Lugar que dá nome á parroquia de Erbedeiro. |
Ermida (A). Do latín eremita, sitio ermo, sen traballar. Nome de lugar que se reparte por toda a Galicia. Lugares das parroquias de Milleirós e Veascós |
Esmolfe. Terras ou casa de Ermulfus, nome de persoa visigótico. Só existe este en toda Galicia e non se usa como apelido. Lugar da parroquia de Santa Cristina. |
Estibada (A). Bouza sementada (lat. stipata). A estibada é a operación de cavar un monte xuntando os restrollos e facendo borralleiras para queimar. Hai 9 sitios con este nome en Galicia, é famosa As Estibadas na estrada que vai cara Madrid antes de Verín. Ninguén se apelida Estibada. Hai quen escribe Estivada, mais o oficial é con b. Lugar da parroquia de Pradeda. |
Faíl. Relacionado co nome de persoa gótico Fagildus. Só existe este en toda Galicia, pero hai algún Faílde; non existe como apelido. Lugar da parroquia de San Mamede. |
Fente. Terras ou casa de Faventius, nome de persoa. Hai un Fente en Arteixo e outro en Monterroso e 421 apelidados así. Lugar da parroquia de Santa Cristina. |
Folgar (O). Variante de felgar, sitio onde abundan os fentos. Hai 7 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
Fondo de Vila. Parte baixa, fonda da villa (casa de campo). Hai uns cantos topónimos con este nome en Galicia. Lugar da parroquia da Cova. |
Fontao (O). Lat. fontanus, que ten que ver con fonte. Hai bastantes en Galicia. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Forxa (A). Lugar onde había unha forxa ou fragua, francés forge. 11 lugares galegos levan este nome. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Frameán. Emparentado co nome visigótico Framila. Hai 4 Frameán en toda Galicia e ninguén se apelida Frameán. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Freán. Relacionado co nome de persoa Froia(ne). Hai máis de 15 lugares con este nome e 92 persoas levan o apelido. Lugar da parroquia de Santa Mariña. |
Fufín. Do nome de persoa Fufinus ou Fofinius. Hai un en Vedra e outro en Monterroso; non existe como apelido. Lugar da parroquia da Aguada. |
Furco. Nicandro Ares apunta a que o nome pode aludir a unha bifuración de camiños ou a un buraco na terra. Fernando Cabeza apunta a algo en forma de Y. Semella que debaixo de Furco se xuntan dous regatos no río Asma. Foi granxa do mosteiro de Oseira . Hai varios Furcos e Confurcos; non existe como apelido. Lugar que dá nome á parroquia de Furco. |
Galegos. Sobrenome étnico. Máis de 15 lugares levan este nome en Galicia, terra de galegos; moitos apelidos están castelanizados: gallego. Lugar da parroquia de San Mamede. |
Gándaras (As). Palabra anterior aos romanos, aplicada a unha terra areosa e sen cultivar. 9 sitios galegos se chaman así. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Granxa (A). Lat. granica e francés grange. Era unha propiedade do mosteiro de Oseira. Todos os mosteiros galegos tiñan as súas granxas ou grañas para subministrarse de produtos agro-gandeiros. Pola xeografía galega abundan as Granxas. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Grixoá (A). Significa igrexa pequeniña, lat. ecclesiola, e mesmo se podería escribir Agrixoá. Só hai en Galicia 1 Grixoá e 3 Grixoa, é pois un nome ben raro. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Gustei. Terras ou casa de Gudesteus, nome de persoa. Só hai outro Gustei en Coles; non existe como apelido. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Ladredo (O). Sitio onde abundan as ladras (follas de verza máis pegadas á terra) ou ladernos. Só hai 2 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Vilaquinte |
Lama (A). Palabra moi antiga, co significado de barro, lodo. Topónimo común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Lamas (As). En plural, o mesmo ca Lama. Nome de lugar común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Lama de Fente (A). A Lama de Faventius, nome de persoa (ver Fente). Só existe este en toda Galicia. Lugar da parroquia de Santa Mariña. |
Lamela (A). Pequena Lama. Nome de lugar moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
Laxa (A). Latín hispano lagena (tomada dos celtas): pedra plana e delgada. Topónimo común en Galicia. Lugares das parroquias de Cartelos e Temes. |
Laxiña (A). Diminutivo de Laxa. Só hai 3 lugares con este nome en Galicia e dous están neste concello de Carballedo. Lugares das parroquias de Vilaquinte e Oleiros. |
Lixibán. Difícil saber a orixe do nome, tal vez dun antigo (villa) Ligi-Iohannis. Só existe este en toda Galicia e ninguén o usa como apelido. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Lobagueira (A). Gorida ou cova de lobos. Nome moi escaso, só existe esta Lobagueira e hai unha Lobagueiras, unhas 53 persoas galegas levan este apelido. Polo Irixo hai un río Lobagueira e en Lisboa un distrito é Lobagueira de Baixo. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Lobelle de Abaixo e Lobelle de Arriba. Lobelle: terras dun tal Lupellus (diminutivo latino igual a Lupulus –lobo-). Unha variante bastante usada na fala común é Nobelle. Só existe este Lobelle en Galicia; 140 persoas teñen este apelido. Lugares que dan o nome á parroquia de Lobelle. A igrexa está en Lobelle de Abaixo. |
Loureiro de Baixo e Loureiro de Riba. Ten que ver co nome da árbore. Loureiro foi parroquia suprimida e agregada a Buciños no 1890. Topónimo moi común en toda Galicia. Lugares da parroquia de Buciños. |
Lousada de Abaixo e Lousada de Arriba. Vén de Lausata, que quere dicir casas con teitos de lousa. Xa no ano 842 se fala dunha igrexa en Lausata. Hai unhas cantas Lousadas pola Terra. A capital do concello de Carballedo, A Barrela, pertence a Lousada, onde está a igrexa. Lugares que dan nome á parroquia de Lousada. |
Lulaíños. É un diminutivo en plural de Lulás (outro lugar de San Mamede). Só existe este en toda Galicia e non se usa como apelido. Lugar da parroquia de Lousada |
Lulás. Terras abundantes en lolium (xoio, cizaña) ou relacionado co nome antigo Lullus. Só existe este en toda Galicia e non se usa como apelido. Lugar da parroquia de San Mamede. |
Mallo (O). Lat. malleus, mazo ou batán para esmagar o ferro, teas, etc. Só hai uns poucos en toda Galicia. Lugar da parroquia da Cova. |
Marrubio: nome de planta e dunha cidade en latín (marroio), marrubius. Con este nome só hai unha parroquia en Montederramo; ninguén se apelida así. Lugar da parroquia da Aguada. |
Marzás. Relacionado co nome de persoa Martialis. Só hai outro Marzás en Baños de Molgas; non é apelido. Lugar que lle dá nome á parroquia de Marzás. |
Matanza (A). Pode aludir a algún feito de mortes (matar) ou a altura ou outeiro redondeados. Tres lugares galegos levan este nome, ningún máis. Lugar da parroquia de Furco. |
Mato (O). Ten que ver co nome de persoa Mattus. Topónimo común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Marzás. |
Mazaira. Árbore que dá as mazás, maceira (matianaria). Hai unhas poucas Mazairas e unhas cantas Maceiras na nosa terra. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Meixonfrío. Mesón (lat. mansio) frío. Hai 8 lugares co nome Meixonfrío en Galicia; non ten uso como apelido. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Milleirós. Aparece nos papeis antigos como Miliarios, Miliariolos … É un diminutivo de miliarium, lugar onde hai millo miúdo (non o millo de hoxe que veu despois de América). 6 sitios teñen este nome; non é apelido de ningún galego. A igrexa ten algo de románico. Lugar que dá nome á parroquia de Milleirós. |
Montouto. Lat. mons altus, monte alto. Hai uns 20 lugares en Galicia. Lugar da parroquia de San Romao. |
Morgade. Relativo ao nome de persoa Maurecatus. Hai máis dunha ducia de Morgades. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Mundín. Terras ou casa de Mundinus, nome de persoa. Preto de 20 sitios levan este nome e 35 persoas apelídanse así. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Nande. Terra de Nandus (nome visigótico de persoa). Hai uns poucos sitios galegos con este nome e 158 individuos apelidados así. Lugar da parroquia de Castro. |
Nespereira. A froiteira que dá os nésperos, lat. vul. Mespirum. 7 en toda Galicia e 342 apelidados así. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Nodar. Do nome de persoa Notarius. Hai 4 en toda Galicia e 590 individuos apelidados así. Lugar da parroquia da Aguada. |
Oleiros. Aquí debeu haber xente que facía olas (recipientes para viño, etc). O Padre Sarmiento apuntaba a enterramentos antigos. Hai máis de 10 en toda Galicia e 99 apelidados Olleros. Lugar do que colle o nome a parroquia de Oleiros. |
Outeiro (O). Stio alto (altarium). Palabra moi común en toda Galicia. Lugares das parroquias de Buciños, da Cova, Carballedo, Veascós e Vilaquinte. O topónimo máis repetido no concello. |
Pacios. O mesmo ca Palacios ou Pazos (lat. palatium), boas casas. Topónimo moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Papelle. Relativo a un nome de persoa latino Pappius. Só existe este Papelle en toda Galicia e ninguén se apelida así. Lugar da parroquia da Cova. |
Paradela. Diminutivo de parada (lat. parata): pousada, parada, fonda. Topónimo abundante en Galicia. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Pasarín. Terras ou casa de Passerinus, nome de persoa. Hai un en Aranga e outro en Guitiriz e 183 apelidados así. Lugar da parroquia de Temes. |
Peago. No ano 998 xa se fala dun Pelagos, polo que debe aludir a un pequeno encoro, unha presa de auga. Hai 5 en Galicia e non se usa como apelido. Lugar da parroquia de Milleirós. |
Pena (A). Palabra latina, pinna/penna: peneda, pedra. Topónimo moi común en toda Galicia. Lugar das parroquias de Oleiros e Chouzán. |
Penaboa. Lat. pinna/penna bona, pedra ou pena boa. Son 4 en toda Galicia e ninguén se apelida así. Lugar da parroquia de Furco. |
Penas Albas. Do latín. pinnas/penna albas, pedras brancas. Son 3 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Furco. |
Pepes. Do apelido Pepiz, relacionado co nome de persoa Pepius. Só existe este en toda Galicia e tampouco é apelido. Lugar da parroquia de Castro. |
Pereiro (O). Froiteira que dá as peras, lat. pirum. Topónimo moi común en toda Galicia. Na zona dise normalmente O Pireiro. Lugar da parroquia de Santa Mariña. |
Pico. Alto dun monte, lat. picus. Nome de lugar moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia da Aguada. |
Piñarrostro. O topónimo alude a un sitio empinado ou costento, quizais composto de piñar+rostro (do latín rostrum, obxecto acabado en punta). En Piñarrostro está a igrexa parroquial trasladada alí cando o encoro dos Peares anegou a ribeira. Ningún outro lugar de Galicia nin de España leva este nome. Lugar da parroquia da Cova |
Piñeiro (O). A árbore que dá piñas (pineas en lat.). Nome de lugar moi común en toda Galicia. Lugares das parroquias de Santa Baia, Vilaquinte e Lobelle. Ademais de carballos neste concello tamén deberon abundar os piñeiros. |
Placería (A). Pode relacionarse con praza ou con parcería. Outro topónimo que non se repite en Galicia nin é usado como apelido. Lugar da parroquia de Veascós. |
Pontepedriña (A). Ponte de pedra, ponte petrina en latín. Só temos outra Ponte Pedriña en Santiago. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Porrás de Abaixo e Porrás de Arriba. Porrás: terra na que abundan os allos porros, lat. porrum. Son 6 en toda Galicia e 100 as persoas apelidadas Porrás. Lugares da parroquia de Oleiros. |
Porteiro (O). Derivado de Porto, paso dun río ou dun monte (portus). Hai 4 en Galicia e uns cantas persoas apelidadas así. Lugar da parroquia de Santa Baia. |
Porto (O). Paso dun río ou dun monte (portus). Topónimo moi común en toda Galicia. Lugares das parroquias de Buciños e Furco. |
Portugalete. Quere dicir: pequeno Portugal. Hai un en Muros e outro famoso preto de Bilbao. Non hai apelidos Portugalete. Lugar da parroquia de Castro. |
Poxa (A). Segundo Nicandro Ares vén do lat. podia, co significado de outeiro. Hai outra Poxa en Ribadumia, nada máis. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Pradeda de Abaixo e Pradeda de Arriba. Pradeda: terreo con plátanos silvestres (nada que ver con prados), do lat. plataneta. No ano 947 xa se fala de Plataneta et Sancta Eogenia. Hai outros Pradeda en Baleira e Friol; e 20 persoas apelidadas así. Lugares que dan nome á parroquia de Pradeda. A igrexa románica está en Pradeda de Arriba |
Prado (O). Lat. pratum, co significado actual. Topónimo moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Puvieiros. Nicandro Ares pensa que pode ter que ver co latín pulvinarium, mura ou bancal no eido. Só existe este en toda Galicia e non se emprega como apelido. Lugar da parroquia de Castro. |
Quintá do Monte. Quintá: (villa) Quintana, propiedade dun Quintanus; a quinta parte dun terreo; mercado. Está Quintá está nun monte. Só existe este en toda Galicia, pero bastantes Quintá. Quintá é o berce de Xosé Randolfe Vilariño. Lugar da parroquia de Pradeda. |
Quintela. Antes foi Quintanella, que viña de Quintana –mercado-, derivado de Quinta (quinta parte dun terreo ou renda). Topónimo moi común en toda Galicia e hai 4547 individuos apelidados así. Lugares das parroquias de Lobelle e da Aguada. |
Raña (A). Sitio raído ou arrasado pola auga / terreo alto e de monte pobre. Hai máis Raña e Rañas en Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
Rañadoiro (O). Relacionado con Raña: sitio raído ou arrasado pola auga / terreo alto e de monte pobre. Son 7 lugares en toda Galicia, pero ninguén se apelida así. Lugar da parroquia de Furco. |
Revelle. Terras ou casa dun tal Ravelius. Só hai outro en Vilagarcía de Arousa e non é apelido. Lugar da parroquia de Santa Cristina. |
Riazón (priorato). Diminutivo de río. Hai 6 Riazón en Galicia, non é apelido. Está na parroquia de Veascós. |
Ribeiriña (A). Diminutivo de ribeira, lat. riparia. Das 6 Ribeiriña galegas, 2 están en Carballedo e son ribeira de río. Lugar das parroquias de Oleiros e da Cova |
Rubiás. Ten que ver con rubio, lat. rubeus, relacionado coa cor da terra. Hai máis de 10 en toda Galicia e moitos apelidos castelanizados en Rubianes. Lugar da parroquia de Santa Mariña. |
San Breixo. Corresponde a Sanctus Verissimus, mártir de Lisboa. Son 8 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
San Cibrao. Nome de santo, Sanctus Cyprianus. Son uns cantos en toda Galicia. Lugar da parroquia de Veascós. |
San Cristovo. Nome de santo, lat. Sanctus Christophorus (portador de Cristo). Hai bastantes en toda Galicia. Lugar da parroquia da Cova. |
San Lourenzo. Nome de santo, Sanctus Laurentius. Hai uns cantos en toda Galicia. Lugar da parroquia de Temes. |
San Mamede. Nome do santo Mammetis. Hai uns poucos en toda Galicia. Lugar que lle dá o nome á parroquia de San Mamede. |
San Miguel. Nome de santo, Sanctus Michael. Nome hebreo latinizado, significa Quen coma El (Deus).Topónimo común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Oleiros. |
San Paio. De Sanctus Pelagius, un neno de Tui martirizado en Córdoba no ano 925, con moitos devotos en Galicia. Topónimo abundante Galicia. Lugar da parroquia de Lousada |
San Pedro. Nome de santo: Sanctus Petrus. Nome de lugar común en toda Galicia. Lugares da parroquias de Carballedo e Vilaquinte. |
San Romao. Nome de santo, Sanctus Romanus. Son 6 en Galicia. Lugar do que colle o nome a parroquia de San Romao. |
San Salvador. Nome de santo, en latín Sanctus Salvator. Abunda en toda Galicia. Lugar e nome da parroquia de San Salvador. |
San Trocado. Sanctus Torquatus, un dos sete varóns apostólicos. Hai outro en Allariz, máis nada. Lugar da parroquia de Buciños. |
Santa Baia. Nome de santa, o mesmo que Santa Eulalia (do grego, a ben falada). Son uns poucos en toda Galicia. Lugares das parroquias Santa Baia (que colle o nome) e de Castro. |
Santa Cristina. Nome de santa, Sancta Christina. Uns 10 en toda Galicia. Lugar que lle dá o nome á parroquia de Santa Cristina. |
Santa Mariña. Nome de santa, Sancta Marina. Topónimo común en toda Galicia. Lugar que lle dá o nome á parroquia de Santa Mariña. |
Saramagal. Terras onde abundan os saramagos (palabra árabe). Só hai outro no Porriño. Hai 3 Saramagoso (que debese ser o mesmo significado) en Redondela, Meis e Lousame (deste en Fruíme, a xente di Zaramagal). Ninguén se apelida Saramagal. Lugar da parroquia de Veascós. |
Senín. Diminutivo do nome de persoa Sennius. Uns 8 en toda Galicia; 818 persoas apelidadas así. Lugar da parroquia de San Romao. |
Sergude. Do nome de persoa gótico Sisegutus. Son 3 en toda Galicia. Non é apelido. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Sergudiño. Diminutivo de Sergude (na parroquia veciña de Vilaquinte). Só existe este en toda Galicia e ninguén o usa como apelido. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Sever. (Vila de) Severio, nome de persoa. Son 4 en Galicia e 12 persoas teñen o apelido Sever. Lugar da parroquia da Aguada |
Soutelo. Diminutivo de souto, do latín saltus, terreo con árbores. Topónimo común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Souto (O). Lat. saltus, co significado coñecido de terreo con árbores. Palabra moi común en toda Galicia. É o berce de Xosé Luís Grande Grande. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Surrego. Quere dicir ao pé dun rego ou regato. Só existe este en Galicia. Hai un Sorrego en Moraña e máis de 100 persoas apelidadas así. Lugar da parroquia de Buciños. |
Tapada (A). Dun antigo tappa, chousa ou terreo cercado. En Castro Caldelas e en Pantón tamén existe A Tapada. Lugar da parroquia de Castro. |
Temes. Antigamente Temanes, relacionado con nome de persoa. Só existe este en Galicia e 173 persoas o teñen como apelido. O complexo de Temes é o máis importante tesouro arqueolóxico da contorna. Lugar que dá nome á parroquia de Temes |
Tolda (A). De orixe descoñecida, igual pode aludir a unha especie de emparrado. Hai máis de 10 Tolda en toda Galicia. Lugar da parroquia da Aguada. |
Torre (A). Do lat. turris, co significado coñecido da palabra. É moi común en Galicia. Lugar das parroquias de Buciños e Vilaquinte. |
Tourón. Pode ter que ver cun touro grande ou tamén cun nome de persoa Tauron. Fernando Cabeza apunta a un sitio alto. Topónimo moi pouco común en toda Galicia e con 456 apelidados así. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Touza (A). Significa: terra sen cultivar e chea toxos, silvas, etc. Pode ser de orixe mozárabe. Hai máis de 20 lugares con este nome e unhas 484 persoas levan este apelido. Lugares das parroquias de Oleiros e Vilaquinte. |
Trasar de Carballo. Do nome de persoa Trassarius, + nome da árbore. O topónimo Trasar procede dun antigo (villa) Thrasarii que quere dicir “(explotación agropecuaria) de Trasario” Só existen estes dous Trasar e mais Trasariz; son 10 os individuos apelidados Trasar. En Trasar de Carballo naceu Anxo González Guerra, (ogalego.eu) e tamén o poeta Emilio Álvarez González. Na cima do lugar hai un interesante peto das ánimas. Lugar da parroquia de Cartelos. |
Trasar de Sabugueiro. Do nome de persoa Trassarius, explicado no anterior. A árbore ten que ver co latín sambucus, sabugo. Lugar da parroquia de Buciños. |
Trasmontes. Detrás do montes. Só existe este en toda Galicia, pero hai uns 10 Trasmonte e 23 individuos apelidados así. Lugar da parroquia de Buciños. |
Turza. Terra ou casa de Turcius, nome de persoa latino. Hai outros dous na Peroxa e Allariz, pero non se usa como apelido. Lugar da parroquia de San Romao. |
Uz (A). Nome de planta abundante nos nosos montes. Vén do latín ulex, -icis. Só hai outro sitio galego co nome: A Fonte da Uz; 150 persoas teñen Uz de apelido. Lugar da parroquia de Oleiros |
Val do Arado. Pode ser un val de arado (o que fai os regos) ou tamén un val de alguén chamado Aratus. Só existe este en toda Galicia e non é apelido. Lugar da parroquia de Furco. |
Vales. Plural de val (sitio fondo entre montes). Topónimo común en toda Galicia. Lugar da parroquia de Marzás. |
Valiño. Diminutivo de val (terreo fondo). Topónimo común en toda Galicia; hai 2548 apelidados Valiño. Lugar da parroquia de Lousada. |
Vao (O). Onde se pasa o río, do lat. vadum. Hai uns cantos en toda Galicia. Lugar da parroquia de Temes. |
Veascós. Derivado de Velasconis, serían as posesións de Velasco. Só existe este en toda Galicia e non é apelido. Ten moi bo granito para as pedras de afiar. Lugar que dá nome á parroquia de Veascós. |
Veiga (A). Vaika, palabra anterior aos romanos: terra baixa, húmida e fértil. Nome de lugar moi común en toda Galicia. Lugar da parroquia de San Mamede. |
Veredo (O). Do latín viretum, relacionado con verde, verdor. Son 4 en toda Galicia. Lugar da parroquia de Carballedo. |
Vila (A). Lat. villa: casa de campo. Topónimo moi común en toda Galicia. Tamén é apelido para 14657 persoas; e Villa para 810. Está nas parroquias da Cova e Carballedo. |
Vilagarcía. Vila (Lat. villa: casa de campo) de García, nome anterior aos romanos. Son 4 en toda Galicia e hai 23 persoas co apelido Villagarcia. Lugar da parroquia de San Mamede. |
Vilaguillulfe. Lat. villa –casa de campo- e o nome visigótico Wiuliulfus. Algo así como terras de Guillulfo. Só existe este en toda Galicia e non se usa de apelido. Lugar da parroquia de Cartelos. |
Vilanfesta. Do lat. villa infesta, casa empinada, elevada. Hai 2 máis, en Piñor e en Cea. Non é apelido. Lugar da parroquia da Cova. |
Vilaquinte. Vila de Quinti, nome de persoa latino. Hai outro en Cervantes, non é apelido. Lugar que dá nome á parroquia de Vilaquinte. |
Vilar de Mulleres. Xa no ano 947 aparece nun escrito in villares de mulieres. Significa o que di o nome, un lugar de mulleres. Só existe este en toda Galicia. Non é apelido. Lugar da parroquia de Lobelle. |
Vilar do Monte. Xa se entende o nome, un Vilar que está no monte. Son 6 os Vilar do Monte en toda Galicia. É un lugar da parroquia da Aguada. |
Vilar. Lat. villaris, derivado de villa. Case sempre os lugares chamados Vilar son peores terras que os chamados Vila. Nome de lugar abundantísimo en Galicia. Lugar da parroquia da Cova. |
Vilaverde. Dun antigo Villa Virdii, é dicir, Vila dun tal Virdius. Máis de 40 lugares levan este nome en Galicia. Lugar da parroquia de San Salvador. |
Viñás. Do lat. vinealis, relacionado coas viñas. En toda Galicia só hai outro nome igual en Chantada, pero son 2349 os apelidados así. Lugar da parroquia de Vilaquinte. |
Voutureira (A). Lugar onde hai voitres (lat. vultures). Hai outra Voutureira no concello do Pino e 281 apelidos Boutureira en Galicia. En San Cibrao das Viñas a Voutureira é unha área natural. Lugar da parroquia de Chouzán. |
Xibiriz. Procede dun nome de persoa, tal vez Gibericus (Gibirici) ou Luberici. Non hai outro sitio en Galicia con este nome nin se usa como apelido. Lugar da parroquia de Oleiros. |
Ximonde. Terras ou casa de Gemundus, nome de persoa visigótico. Con este nome hai 4 lugares en Galicia e un Ximondes. Non é apelido. Lugar da parroquia de Veascós. |
Carballedo é un concello de nomes singulares. Todos estes son topónimos exclusivos de Carballedo, que ademais non se usan como apelido en Galicia: Xibiriz, Vilar de Mulleres, Vilaguillulfe, Veascós, Val do Arado, Surrego, Sergudiño, Quintá do Monte, Puvieiros, Piñarrostro, Pepes, Papelle, O Curuxeiro, O Castro de Morgade, O Barrio de Puga, O Alto das Lamas, Lulás, Lulaíños, Lobagueira, Lixibán, Faíl, Esmolfe, Chouzán, Ceides, Casqueixeiro, Cas de Pedro, Cas de Moure, Carballidiño, Cambillán, Buxelle, Buciños, Ambasmestas, A Enfonxa, A Grixoá, A Lama de Fente, A Placería, Acilleiros, Alén do Río, Agrexán, Aguada. E estes catro que tamén son exclusivos de Carballedo, aínda que si se usan como apelidos: Trasmontes, Trasar, Temes, Lobelle. Uns 44 nomes exclusivos de Carballedo, dun total de 198 topónimos diferentes analizados.
Tamén é Carballedo terra de árbores monumentais e vimos moitos topónimos que fan referencia a árbores.
Parroquias do concello de Carballedo cos seus lugares:
A Cova (Seoane): A Cova, Arxemil, A Carballeira, O Catasol, Cima de Vila, Fondo de Vila, O Mallo, Outeiro, Papelle, Piñarrostro, A Ribeiriña, San Cristovo, A Vila, Vilanfesta, Vilar -Patrón da parroquia: San Xoán- |
Aguada: Agrexán, O Alto das Lamas, Bidueiros, A Corveira, A Eirexe, Enxerto, Fufín, Marrubio, Nodar, Pico, Quintela, Sever, A Tolda, Vilar do Monte -Patroa da parroquia: Santa Baia- |
Buciños: Buciños, Alén do Río, A Barreira, O Barrio, A Casa Grande, O Coedo, A Corna, A Corveira de Abaixo, A Eirexiña, Loureiro de Baixo, Loureiro de Riba, O Outeiro, O Porto, San Trocado, Surrego, A Torre, Trasar de Sabugueiro, Trasmontes -Patrón da parroquia: San Miguel- |
Carballedo: Alence, Alto de Bustelo, Bustelo de Abaixo, Bustelo de Arriba, Carballedo, Casares, Castro de Morgade, Ceides, O Curuxeiro, Frameán, Lamas, Morgade, Outeiro, A Pontepedriña, San Pedro, O Veredo, Vila -Patroa da parroquia: Santa María- |
Cartelos: Cartelos, Casa do Barrio, A Laxa, Trasar de Carballo, Vilaguillulfe -Patrón da parroquia: Santo Estevo- |
Castro: O Bañal, O Bosque, A Canteira, Castro, Castrelo, A Eirexe, Nande, Pepes, Portugalete, Puvieiros, Santa Baia, A Tapada -Patrón da parroquia: San Cristovo- |
Chouzán: A Cela, Chouzán, A Grixoá, Pacios, Paradela, A Pena, A Poxa, A Voutureira -Patrón da parroquia: Santo Estevo- |
Erbedeiro: Adegas, Airoá, Erbedeiro -Patrón da parroquia: San Pedro- |
Furco: Abelairas, Furco, A Matanza, Penaboa, O Porto, O Rañadoiro, Val do Arado -Patrón da parroquia: San Gregorio- |
Lobelle: Lobelle de Abaixo, Lobelle de Arriba, O Piñeiro, Quintela, Vilar de Mulleres -Patrón da parroquia: San Cristovo- |
Lousada: Lusada de Abaixo, Lousada de Arriba, A Barrela, Lulaíños, San Paio, Valiño -Patrón da parroquia: Santiago- |
Marzás: Buxelle, Marzás, O Mato, Vales -Patroa da parroquia: Santa María- |
Milleirós: Milleirós, A Ermida, Peago -Patrón da parroquia: San Xoán- |
Oleiros: Ambasmestas, Bacelares, Carcacía, Cas de Moure, A Costa, O Fontao, As Gándaras, A Granxa, Lama, Laxiña, Oleiros, A Pena, Porrás de Abaixo, Porrás de Arriba, A Ribeiriña, San Miguel, Sergudiño, Soutelo, A Touza, A Uz, Xibiriz -Patrón da parroquia: San Miguel- |
Pradeda: Pradeda de Abaixo, Pradeda de Arriba, Barrio de Puga, A Estibada, Quintá do Monte -Patrón da parroquia: Santiago- |
San Mamede de Lousada: Faíl, Galegos, Lulás, San Mamede, Veiga, Vilagarcía -Patrón da parroquia: San Mamede- |
San Romao de Campos: Campos, O Conchouso, Montouto, San Romao, Senín, Turza -Patrón da parroquia: San Romao- |
San Salvador de Búbal: Búbal, Besteiriños, Cima de Vila, San Salvador, Vilaverde -Patrón da parroquia: San Salvador- |
Santa Baia de Búbal: Gustei, Lixibán, A Lobagueira, Mazaira, Mundín, O Piñeiro, O Porteiro, Santa Baia -Patroa da parroquia: Santa Baia- |
Santa Cristina de Asma: Anllo, Cas de Pedro, Esmolfe, Fente, Revelle, Santa Cristina -Patroa da parroquia: Santa Cristina- |
Santa Mariña de Castro: Cotarelo, Freán, A Lama de Fente, O Pereiro, Rubiás, Santa Mariña -Patroa da parroquia: Santa Mariña- |
Temes: Alvite, As Antes, A Cuqueira, A Enfonxa, A Laxa, Pasarín, San Lourenzo, Temes, O Vao -Patroa da parroquia: Santa María- |
Veascós: Acilleiros, Alvarín, Busteliño, Cambillán, Carballidiño, O Folgar, A Ermida, Lamela, Outeiro, A Placería, A Raña, Riazón (priorato), San Breixo, San Cibrao, Saramagal, Veascós, Ximonde -Patrón da parroquia: Santa Mariña- |
Vilaquinte: Casqueixeiro, Os Chaos, A Forxa, O Ladredo, A Laxiña, Meixonfrío, Nespereira, Outeiro, O Piñeiro, O Prado, San Pedro, Sergude, O Souto, A Torre, Tourón, A Touza, Vilaquinte, Viñás -Patroa da parroquia: Santa María- |
FONTES DAS EXPLICACIÓNS
En primeiro lugar o máis profundo agradecemento a:
Tamén se tiveron en conta as opinións de: Fernando Cabeza Quiles. Os nomes de lugar. Topónimos de Galicia: a súa orixe e o seu significado. Edicións Xerais, 1992 . A toponimia celta de Galicia, Toxosoutos, 2014.
Revisouse o Nomenclátor de Galicia e a Cartografía dos apelidos de Galicia.
Como xurdiu este estudo da toponimia de Carballedo?
Esta páxina xurdiu froito da colaboración entre a Sociedade Cooperativa Galega Os Parentes e Ogalego.eu, coordinados por Anxo González Guerra. Carballedo é o berce de Anxo González e tamén o concello onde Os Parentes desenvolven a súa actividade gandeira. Os datos figuran nas dúas webs.
Agradecemos as achegas que os lectores nos manden sobre os nomes deste concello, poden facelas nestes mails: parentes@osparentes.eu e ogalego@galicia.com
2005-2024 |
ogalego.eu/ogalego.gal ten unha licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual 4.0 Internacional. |