@ Foto: Ánxel Fole Relato comentado para alumnado de Literatura Galega ogalego.eu // ogalego.gal son  Vitoria Ogando Valcárcel e Anxo González Guerra, catedráticos de L. e Lit. Galega xubilados

Os lobos. Á lus do candil. Ánxel Fole

Podemos aproveitar este conto de medo de Ánxel Fole nestes días de estar na casa por necesidade, por culpa do coronavirus.

1. Vemos o vídeo que fixo a Xunta de Galicia, máis que nada por ver lobos de verdade:

2. Lemos o conto na lingua que Ánxel Fole o escribiu con sabor ás terras do Courel do Incio:

ÁNXEL FOLE: Á lus do candil (1952).Os lobos

Moitas veces ouvín decir que os lobos non atacan ás persoas. E isto non é certo. O segredario de Caldas foi comido por iles cando voltaba da feira de Viana. Algús dixeron que o mataran por arroubalo, e que despois o comeran os lobos; mais a douscentos metros de ondia o comeran foi atopado un lobo morto coa gorxa afuraiada por unha bala.
Aquiles días viran os pastores unha manada de dez cunha loba con tres lobecos. Era tempo de neve, e baixaran da serra da Moá. Ó parecer, despois de esgotados os cartuchos, quixo subirse a un albre, mais non puido. Alí estaba ó seu carón, o revólver con seis cartuchos baleiros no lombo. Era un bon revólver americano. Ó sentirse feridos algús lobos, todos se botaron enriba dil. Si tivera un bon foco eléutrico cecais se salvara. Ós lobos se non se lles fire de morte é pior. Eu matei un con dous tiros de postas. Foi morrer tres cantos máis aló de ondia o asegundara. Atináralle na testa e no fuciño, e iba deixando un regueiro de sangue. Arrincaba cos dentes os cañotos das xestas. Cecais non se me arrepuxo porque era de día.
De noite médralles o corazón e son moi valentes. Non vos riades. Tamén lles pasa iso ós lubicás. O señor cura de Peites tiña un. De noite íbase ó monte e chamaba ós lobos. Viñan con il. Din que abría os tarabelos das cuadras coma unha  persoa. Unha noite velouno o señor cura. Era un gran cazador. Tiña un rifle de dez tiros que lle trouguera un sobriño de California. Meteulle dous tiros seguidos no entrecello ó galgar un pasadelo. O crego estaba na xanela da reitoral cun foco, i o lubicán voltaba do monte, polas tres da mañá, acompañado dos lobos. Abrírono i esfolárono axiña, e viron que tiña o corazón finchado...
¿Sabedes cando se estreven os lobos cos homes? Cando teñen moita fame, ou cando se decatan de que lles teñen medo. Por iso cáseque nunca atacan a tres ou máis xuntos. Cando se atopan un home soio pola serra, póñense a traballalo. Teñen moito distinto... Xa veredes coma o traballan. De primeiro, acompáñano; despois, póñenselle diante; máis tarde, chéganlle a zorrega-las pernas cos rabos... Asín, pouquiño a pouquiño. Vén un intre en que o home xa non pode máis. O medo alporízalle os cabelos. Parécelle que lle cravaran allambres na testa. Váiselle a voz, perde o sentido. Xa está perdido. Bótanse os lobos enriba dil i esnaquízano. Cada vinte anos ou menos, dáse por istas terras un caso dises. Desaparece un home. Crese que o mataron ou que fuxiu prás Américas. Ó cabo de dous ou tres anos ninguén fala dil. Un cazador atopa nunha xesteira unha calivera. ¿De que sería? Así lle aconteceu ó Pastrán de Vesuña fai moitos anos. Mais si o home non perde o coraxe non se atreven coíl.
Todos coñecedes coma min ó Emilio, o castrador de Rugando. Atendede ben e xa sabereis que é certo todo canto levo dito encol dos lobos. E vostedes tamén, señoritos...
Non habería rapaz coma il se non fora tan xogantín. Xogaba hastra a camisa. Unha vez, na cantina da Cruz, xogou a besta con tódolos arreos, e perdeuna. Tivo que andar a pé castrando ranchos dende Leixazós a Pacios, ou de Bustelo a Vilañán. Era home moi botado para diante, i o primeiro nas liortas.
Se non me trabuco, fora pola Santa Lucía cando lle aconteceu o que vos vou contar. Por ise tempo todos sabedes que non traballan os capadores. O bon do home adicábase á farra. Faguía pouco que se casara cunha moza de casa forte. Xa estaba en tratos cun xateiro da Hermida pra mercar un cabalo.
Queríano moito en tódolos sitios onde capaba ranchos, e convidábano sempre á mata. Aquil día xantara en Arnado. Xa se sabe coma son ises xantares da mata. Empezan ás doce, poño por caso, e rematan ás cinco. O fígado asado con aceite e pimento, os roxós i o raxo. Viño, nunca falta. Tempo de fartura. Xantara aquil día en cas do Rulo. Enchéranse de néboa os cavorcos. Non se vía un burro a tres pasos, dispensando...
O Rulo díxolle que pasara a noite na súa casa.
-Andan os lobos –adevertiulle- moi bastos. Con ista néboa tan mesta pódeste esfragar. Non che pase coma o Bieito da Corga cando iba pra Ferramolín, que se derrubou polo canto do Mazo e foi dar ó río. Alí quedou difunto cos cuadrís partidos por testalán, pois teimou coma ti por saír de Vilarbacú unha noite coma a de hoxe.
Mais o capador faguía pouco que se casara, coma vos dixen, e non houbo xeito de faguelo quedar. Nin tan siquera quixo levar algús fachucos de palla pra o camiño. E alá se foi o Rugando tan soio cunha cachaba de freixo i a súa navalla no peto pra se defendere. Gracias a Dios que coñecía ben o camiño. Xa levo dito que era home valente. Il mesmo mo contou en Santa Cubicia de Quiroga, na tasca do Avelino.
Polas primeiras horas todo foi ben. Non viu amosas de lobos por ningures. Parouse a acender un pitelo inantes de chegar á lindeira da devesa de Bonxa. Mais de alí a un pouquichiño ouviu patuxar nun trollo. Xa sabedes que é un terreo fondal ondia se encora a iauga. Unha miaxiña dispois ouviu un longo aulido. I outro lle respondeu da outra banda da valgada. Tamén sentiu unhas carreiriñas polos dous lados do camiño. Os lobos seguían chamándose os us ós outros. Por sorte pra il, había moitos seixos no camiño. Encheu tódolos petos de croios. Non me dixo que empezara a ter medo, mais eu coido que si...
Dous lobos grandismos fórono acompañando. Iban sempre de par dil, ás dúas maos. Cáseque parecían dous cas que foran con seu amo. Se il se paraba, tamén iles se paraban. Algunhas veces púñanselle diante. Entón, o capador guindáballes un coio. E batíalles. Os lobos desapartábanse. No máis fondal dunha congostra tivo que pasar un pontigo. Había esgotado as pedras que trouguera nos petos. Xa lle quedaban poucos fósforos. Do outro lado do pontigo viu unhas luces coma de vagalumes. Acendeu un fósforo. Non había pedras no camiño. Tivo que coller bulleiro coas maus e tirarllo ós lobos, ó mesmo tempo que berraba moi forte. Ergueuse un e deixouno pasar. Cecais foran seis. A todos lles relocían os ollos. Un diles botoulle os dentes á cachaba i arrincoulla da mao. Íbanse metendo nil cada vez máis. Hastra lle fustrigaban as pernas cos rabos. Acendeu, un tras outro, os tres fósforos que lle quedaban. Gracias a isto puido coller un coio. Atinoulle a un lobo no peito. Regañaban todos os dentes coma cando se van a botar sobor das ovellas. Xa sentía que se lle esmorecían os pulsos, que se iba quedando sen forcia. Os lobos seguían a chamarse us ós outros. Tremaba coma un vimbio. Xa non os podía escorrentar nin siquera berrar. Íballe a estoupar o corazón. Unhas cantas lancañadas máis e xa estaría na casa. ¿Podería dalas? De sutaque, viu tremelar unhas luces na tébrega; ladraban us cas ó lonxe. Meteu os dedos na boca i asubiou. Chamábano de lonxe. Estourou un tiro de escopeta.
-Anda Rabelo, anda Sultán ouviu que decían.
Diante il había tres fachucos de palla ardendo. Seus tres cuñados dábanlle fortes apertas.
-Andabámoste buscando –dixo un. Chegaron o Sultán i o Rabelo brincando ó seu redor e dando ouveos de ledicia.
Entraron na casa. As mulleres estaban na cociña. Na gran lareira había un bon lume.
-Traguédeme auga –dixo o capador.
E caíu estalicado no chan.
Todos se alporizaron. Houbo moitos berros e prantos. Máis de dúas horas estivo sen sentido. Levárono ó leito. A forcia de fretas volveulle o acordo.
-Se non salírades a buscarme tan soio se me atoparían os ósos. Xa non podía resistir máis –dixo o bon do home.
Pra que vexades como traballan os lobos á xente.

3. Se temos algún familiar ou amizade que saiba contos tradicionais, de lobos, chamámolo para que nolos conte. Se temos alguén coñecido que saiba da situación dos lobos hoxe en Galicia, chamámolo para que nos conte.

Se non temos ninguén coñecido que nos poida informar buscamos na Internet.

Se temos algun/ha cativo/a de 3 a 6 anos, podemos contarlle un conto de lobos para a súa idade.

4. Podemos logo escribir un conto, pensando en que sexa para ser contado, e para axudar na técnica do conto oral a continaución temos o texto comentado e explicado. Unha vez escrito, practicar cos que temos na casa.

Texto comentado: Os lobos

(en azul destacado o texto de Ánxel Fole, nas outras cores as explicacións)

O lobo era a fera máis temida e respectada no mundo rural. Poucas veces se deixaba ver e sempre pasaba axiña e fachendoso. Os ataques dos lobos ao gando eran frecuentes, sobre todo ás ovellas. O lobo cando ataca os animais mata todo o que encontra, non todo o que vai comer, o que o fai aínda máis temíbel. Escoitar ouvear os lobos de noite é unha experiencia que non se esquece. Todo isto sen ter en conta outros aspectos como a figura do lobishome. O relato que imos comentar é o mellor da nosa literatura que ten como protagonista o lobo (outro notábel é Pel de lobo, de Xosé Miranda)

Moitas veces ouvín (narrador en 1ª persoa coma no conto popular) decir (dicir, castelanismo) que os lobos non atacan ás persoas. E isto non é certo. O segredario (secretario (do concello), hipergaleguismo) de Caldas (neste conto son moitos os topónimos para facer a historia verosímil, crible ) foi comido por iles (eles. Van ser moitas as formas dialectais para lle dar ambiente ao conto, para situalo na montaña luguresa) cando voltaba da feira de Viana. Algús (algúns, dialectalismo ) dixeron (narrador omnisciente que limita a súa omnisciencia para facelo máis verosímil, como no conto popular) que o mataran por arroubalo (roubalo, vulgarismo), e que despois o comeran os lobos; mais a douscentos metros de ondia (onde, dialectalismo) o comeran foi atopado un lobo morto coa gorxa afuraiada (cun buraco ou furado, dialectalismo ) por unha bala (aos lobos hai que dispararlles con bala para os matar).
Aquiles (aqueles, dilectalismo) días viran os pastores unha manada (manda, castelanismo) de dez cunha loba con tres lobecos (detalle moi concreto para axudar á verosimilitue. O lobo non era moi doado velo e cando se vía unha nai con fillos a testemuña lembrábao moito tempo). Era tempo de neve, e baixaran da serra da Moá (ver). Ó parecer (limitación da omnisciencia dubidando), despois de esgotados os cartuchos, quixo subirse a un albre (árbore, dialectalismo), mais non puido. Alí estaba ó seu carón, o revólver con seis cartuchos (ver) baleiros no lombo. Era un bon revólver (ver) americano (dato innecesario pero típico dos bos narradores par explicar a presenza dun revólver na aldea). Ó sentirse feridos algús (algúns) lobos, todos se botaron enriba dil (del, dialectalismo). Si (se, castelanismo) tivera un bon foco eléutrico (eléctrico, vulgarismo ) cecais se salvara (as feras temen á luz). Ós lobos se non se lles fire (fere, castelanismo) de morte é pior (peor, dialectalismo) . (final da primeira historia contada que é a do secretario de Caldas). Eu matei un con dous tiros de postas (os cartuchos con munición normal non matan a fera, cómpren cartuchos cargados con postas ou anacos de metralla. (Volve o narrador en 1º persoa do inicio para demostrar a afirmación anterior). Foi morrer tres cantos máis aló de ondia (onde) o asegundara (disparar por segunda vez para rematar). Atináralle na testa e no fuciño, e iba (ía, castelanismo) deixando un regueiro de sangue. Arrincaba cos dentes os cañotos das xestas (a forza da fera ferida é tanta que é capaz de arrincar o que queda das xestas no chan ao cortalas, o canoto. Ver). Cecais non se me arrepuxo porque era de día. (conta o narrador protagonista e fai unha suposición. Xa queda desmostrado o de que: as feras feridas son perigosas)
De noite médralles o corazón e son moi valentes (nova afirmación sobre os lobos que demostrará cunha historia). Non vos riades (diríxese a unha 5ª persoa como fai o narrador popular cos seus contertulios). Tamén lles pasa iso ós lubicás (lubicáns. Cruzamento entre lobo e can). O señor cura de Peites (ver) tiña un. De noite íbase (ía) ó monte e chamaba ós lobos. Viñan con il (el). Din que (limitación da omnisciencia, dise... ) abría os tarabelos das cuadras (cortes, castelanismo) (as portas das cortes pechaban cun pasador de madeira ou tarabelo. Ver. Algúns animais eran tan listos que o conseguían abrir cunha pata ou coa cabeza. Detalle innecesario para axudar á verosimilitude) coma unha  persoa. Unha noite velouno o señor cura (os curas eran moi afeccionados á caza, polo tanto xente de autoridade no asunto que se trata). Era un gran cazador. Tiña un rifle de dez tiros (ver) que lle trouguera (trouxera, dialectalismo) un sobriño de California (a innecesaria referencia a California -filmes e novelas de vaqueiros- é para fecer crible que tivera tal tipo de rifle). Meteulle dous tiros seguidos no entrecello ó galgar un pasadelo (ao saltar un valo con pedras para pasar ao outro lado o animal ten que dar un salto e queda á mercé do cazador). O crego estaba na xanela da reitoral (a ventá da casa do cura) cun foco, i (e, utiliza i coma na fala) o lubicán voltaba do monte, polas tres da mañá, acompañado dos lobos. Abrírono i esfolárono (sacáronlle a pel, que era o que se aproveitaba dos animais salvaxes) axiña, e viron que tiña o corazón finchado (inchado (moi grande) hipercorrección)... (fin de outra historia secundaria, a do cura, para demostrar unha afirmanción do narrador: que de noite lles medra o corazón)
¿Sabedes cando se estreven (atreven, vulgarismo) os lobos cos homes? (Outra vez o narrador se dirixe ao público facendo unha pregunta para manter a atención e provocar a explicación). Cando teñen moita fame, ou cando se decatan de que lles teñen medo. Por iso cáseque nunca atacan a tres ou máis xuntos. Cando se atopan un home soio pola serra, póñense a traballalo (que vai explicar a continuación o que é isto). Teñen moito distinto (instinto, vulgarismo)... Xa veredes (outra vez se dirixe ao auditorio) coma o traballan. (segue o narrador en 1º persoa) De primeiro, acompáñano; despois, póñenselle diante; máis tarde, chéganlle a zorrega-las pernas (dar cos rabos contra as pernas da persoa) cos rabos... Asín (así, dialectalismo), pouquiño a pouquiño. Vén un intre en que o home xa non pode máis. O medo alporízalle os cabelos. Parécelle que lle cravaran allambres (arames, dialectalismo) na testa. Váiselle a voz, perde o sentido. Xa está perdido. Bótanse os lobos enriba dil (del) i esnaquízano. Cada vinte anos ou menos, dáse por istas (dialectalismo, estas) terras un caso dises (dialectalismo, deses). Desaparece un home. Crese que o mataron ou que fuxiu prás Américas (limitación da omnisciencia coas suposicións. As Américas: a emigración a América). Ó cabo de dous ou tres anos ninguén fala dil (del). Un cazador atopa nunha xesteira unha calivera. ¿De que sería?- (preguntas que se fai a si mesmo o narador, como no popular ante auditorio) Así lle aconteceu ó Pastrán (a xente é coñecida polos alcumes) de Vesuña (Visuña) fai (hai) moitos anos. Mais si (se) o home non perde o (a, castelanismo) coraxe non se atreven (no inicio do parágrafo, estreven. Vacilación propia da lingua oral) coíl (con el, dialectalismo) (fin da nova explicación á pregunta do inicio do parágrafo).
Todos coñecedes coma min (aínda que non se coñeza é o mesmo, trátase de facer o conto crible) ó Emilio, o castrador (o castrador dos porcos andaba de casa en casa castrando os animais que se ían cebar; as porcas para que non entrasen en celo e os porcos para poder comer a súa carne sen bravío. Agora cápanse moi noviños, antes xa máis feitos) de Rugando (ver) . (comezo da historia principal, todo o anterior foi para preparar o ambiente, para situar este relato) Atendede ben e xa sabereis (saberedes, dialectalismo) que é certo todo canto levo dito encol dos (mellor, sobre os) lobos. E vostedes tamén, señoritos... (o narrador vólvese dirixir ao público: reunión de cazadores nunha “torre” do Caurel. Os señoritos son os homes da cidade que veñen cazar. O que conta é un paisano do lugar)
Non habería rapaz coma il (el) se non fora tan xogantín (demasiado afeccionado ao xogo). Xogaba hastra (ata, vulgarismo) a camisa (frase feita: que se xogaba todo en caso de perder). Unha vez, na cantina da Cruz (A Cruz do Incio, capital do concello), xogou a besta con tódolos arreos (non só perdeu a besta na que se desprazaba polo seu oficio de castrador; tamén as cabezadas, sela (arreos)... ), e perdeuna. Tivo que andar a pé castrando ranchos (porcos, dialectal) dende Leixazós a Pacios, ou de Bustelo a Vilañán (moitos topónimos para reforzar a verosimilitude, e ao mesmo tempo facer un canto á zona). Era home moi botado para diante, i o primeiro nas liortas (non estaba mal visto ser un valente e meterse axiña en pelexas, como acontecía decote nas romarías. O narrador está mostrando que o protagonista era un home que andaba a miúdo por lugares afastados e que non tiña medo a nada para logo nos mostrar o seu medo perante os lobos).
Se non me trabuco, (nova dúbida e limitación da omnisciencia) fora pola Santa Lucía (o 13 de decembro é Santa Lucía, cando son as noites longas e os días pequenos, cando o tempo está de inverno. Hai refráns que falan de que pola Santa Lucía a noite é igual ao día, son refráns anteriores á adaptación dos calendarios -xa qiso acontece o 21-. Era frecuente que a xente lembrase os feitos asociados ás festas) cando lle aconteceu o que vos vou contar. Por ise (ese) tempo todos sabedes que non traballan os (tempo da matanza dos porcos, líbranse as cortes, sácase o esterco e logo xa se mete a fruxe, a nova camada para a matanza seguinte) capadores. O bon do home (apreciación do narrador para nos acercar a figura do castrador) adicábase á farra (á troula, ás festas, por non ter traballo, castelanismo). Faguía (facía, dialectalismo) pouco que se casara (casara, castelanismo) cunha moza de casa forte. Xa estaba en tratos cun xateiro (xatos: cuxos, becerros. Tratante de gando) da Hermida pra mercar un cabalo.
Queríano moito en tódolos sitios onde capaba ranchos (seguen os datos de ambientación tan abundantes no narrador popular), e convidábano sempre á mata (a matanza dos porcos, a festa familiar máis importante do ano). Aquil (aquel) día xantara en Arnado (ver) . Xa se sabe coma son ises (eses) xantares da mata (matanza). Empezan ás doce (pola hora antiga, serían as 14 de agora), poño por caso (é dicir, por exemplo), e rematan ás cinco (as 19 actuais). O fígado asado con aceite e pimento, os roxós (roxóns, chicharróns, dialectal) i o raxo (ver). Viño, nunca falta. Tempo de fartura. Xantara aquil (aquel) día en cas do Rulo. Enchéranse (ver) de néboa os cavorcos (vales profundos e escuros abondosos nas terras do Caurel, Quirora, O Incio). Non se vía un burro a tres pasos, dispensando... (o narrador popular cando pronuncia unha palabra considerada fea ou malsoante -porco,buroo,cu...- sempre pide perdón ao público). (Ata aquí a posta en escena, a preparación dos feitos)
O Rulo (de novo un personaxe coñecido polo alcume, non polo nome, como era habitual) díxolle que pasara a noite na súa casa.
-Andan os lobos –adevertiulle (advertiulle, vulgarismo)- moi bastos (hai moitos lobos por aquí). Con ista (esta) néboa tan mesta pódeste esfragar (escangallar, mancar moito) . Non che pase coma o Bieito da Corga cando iba pra Ferramolín (Ferramulín), que se derrubou polo canto do Mazo e foi dar ó río. Alí quedou difunto (defunto, castelanismo) cos cuadrís (cadrís, dialectalismo) partidos por testalán (teimudo), pois teimou coma ti por saír de Vilarbacú (un dos lugares máis afastados da provincia de Lugo) unha noite coma a de hoxe.(fin doutro dos moitos testemuños de ambientación no que o narrador principal cede a palabra a un personaxe que utiliza o estilo directo)
Mais o capador faguía (facía, dialectalismo) pouco que se (castelanismo) casara, coma vos dixen, e non houbo xeito de faguelo (facelo, dialectalismo) quedar. Nin tan siquera quixo levar algús (algúns) fachucos de palla (cando non chegara a luz eléctrica para se alumar nos camiños levábase un fachón de palla acendido que duraba bastante tempo) pra o camiño. E alá se foi o Rugando tan soio cunha cachaba de freixo (unha caxata, un caiado de pao de freixo. Ver) i a súa navalla (todos os homes levaban sempre unha navalla) no peto pra se defendere (defender, vulgarismo). Gracias a Dios (grazas a Deus, castelanismo) que coñecía ben o camiño. Xa levo dito que era home valente. (outra volta se fai presente o narrador) Il (el) mesmo mo contou en Santa Cubicia de Quiroga, na tasca do Avelino (ver) (referencia necesaria para facer crible a historia, escoitoulla ao propio protagonista).
Polas primeiras horas todo foi ben. Non viu amosas (mostras) de lobos por ningures. Parouse a acender un pitelo (hipergaleguismo por cigarro ou pito, pitelo é u anaco de pao) inantes (antes, dialectalismo) de chegar á lindeira da devesa (ver. As devesas ou fragas desta zona son moi coñecidas) de Bonxa. Mais de alí a un pouquichiño ouviu patuxar (ruído de patas de animal) nun trollo (como é unha palabra que parte do auditorio non entende xa a explica a continuación. Ver). Xa sabedes que é un terreo fondal ondia (onde) se encora a iauga (auga, vulgarismo). Unha miaxiña (un anaquiño) dispois (despois, dialectalismo) ouviu un longo aulido (ouveo- o berrar do lobo-, dialectalismo). I outro lle respondeu da outra banda da valgada (val). Tamén sentiu unhas carreiriñas polos dous lados do camiño. Os lobos seguían chamándose os us (uns, dialectalismo) ós outros. Por sorte pra il (el), había moitos seixos (pedras do camiño) no camiño. Encheu tódolos petos de croios (ver). Non me dixo que empezara a ter medo, mais eu coido que si... (limitación da omnisciencia, dúbida da afirmación pero dáa por certa xa que el era home valente).
Dous lobos grandismos (grandísimos, vulgarismo) fórono acompañando. Iban (ían, castelanismo) sempre de par dil (del), ás dúas maos (mans, dialectalismo). Cáseque parecían dous cas (cans, dialectalismo) que foran con seu amo. Se il (el) se paraba, tamén iles (eles) se paraban. Algunhas veces púñanselle diante. Entón, o capador (castrador) guindáballes un coio. E batíalles. Os lobos desapartábanse. No máis fondal dunha congostra (ver, camiño fondo e escuro) tivo que pasar un pontigo (ponte pequena e estreita. Ver). Había esgotado (esgotara, castelanismo) as pedras que trouguera (trouxera, dialectalismo) nos petos. Xa lle quedaban poucos fósforos. Do outro lado do pontigo viu unhas luces coma de vagalumes. Acendeu un fósforo. Non había pedras no camiño. Tivo que coller bulleiro (terra mollada do camiño. Ver) coas maus (mans, dialectalismo) e tirarllo ós lobos, ó mesmo tempo que berraba moi forte. Ergueuse un e deixouno pasar. Cecais foran seis (o narrador volve dubidar, no momento era difícil contalos). A todos lles relocían (relucían, como é normal nas feras) os ollos. Un diles (deles) botoulle os dentes á cachaba i arrincoulla da mao (man). Íbanse (Íanse) metendo nil (nel) cada vez máis. Hastra (ata) lle fustrigaban as pernas cos rabos. Acendeu, un tras outro, os tres fósforos que lle quedaban. Gracias (grazas) a isto puido coller un coio. Atinoulle a un lobo no peito. Regañaban todos os dentes coma cando se van a botar sobor das ovellas. Xa sentía que se lle esmorecían os pulsos, que se iba (ía) quedando sen forcia (forza, dialectalismo). Os lobos seguían a chamarse us (uns) ós outros. Tremaba (tremía) coma un vimbio. Xa non os podía escorrentar nin siquera berrar. Íballe a estoupar (íalle estoupar, castelanismo) o corazón. Unhas cantas lancañadas (pasos grandes) máis e xa estaría na casa. ¿Podería dalas? (o narrador detense a facerse a pregunta no momento de clímax do conto, para manter a atención. E de seguido comeza o desenlace) De sutaque, viu tremelar (tremelucir) unhas luces na tébrega (tebras, escuridade); ladraban us cas (uns cans) ó lonxe. Meteu os dedos na boca i asubiou. Chamábano de lonxe. Estourou un tiro de escopeta.
-Anda Rabelo, anda Sultán ouviu que decían (dicían). (Unha vez resolta a anguria da situación introduce o estilo directo)
Diante il (el) había tres fachucos de palla ardendo. Seus tres cuñados dábanlle fortes apertas.
-Andabámoste buscando –dixo un. Chegaron o Sultán i o Rabelo (nomes habituais nos cans) brincando ó seu redor e dando ouveos de ledicia.
Entraron na casa. As mulleres estaban na cociña. Na gran lareira (ver) había un bon lume.
-Traguédeme (traédeme) auga –dixo o capador.
E caíu (caeu, dialectalismo) estalicado (estirado) no chan (que de acordo co resto do conto debería ser: chao).
Todos se alporizaron. Houbo moitos berros e prantos. Máis de dúas horas estivo sen sentido. Levárono ó leito. A forcia (forza, dialectalismo) de fretas (fregas, masaxes) volveulle o acordo.
-Se non salírades (sairades, castelanismo) a buscarme tan soio se me atoparían os ósos. Xa non podía resistir máis –dixo o bon do home.
Pra que vexades como traballan os lobos á xente. (Frase final do narrador principal en 1º persoa, remate do conto como estoupido do foguete. Vemos que toda a historia principal e as secundarias foron para demostrar que esta frase final é certa, é verdadeira)

Situación: grupo de cazadores pola zona de Quiroga/Caurel/O Incio; mentres descansan un dos homes da contorna conta o conto. Técnica do conto popular: ben aplicada. Narrador personaxe (1ª persoa), que se dirixe a uns interlocutores, para contar historias populares ligadas por el en 1ª persoa, cun tema común: os lobos. O narrador é protagonista (1ª persoa) (final do 2º parágrafo); heterodiexético omnisciente as demais (limitado, por verosimilitude “Se non me trabuco...” e comentando). Modos do discurso: narración, descrición e diálogo en diferentes proporcións; predomina a narración. Tempo da historia: indeterminado. Do discurso: atemporalidade; non hai  relación entre elas.

Curiosidade: despois de comparar a versión orixinal coa estándar ou normativizada, cal é a túa impresión?

ogalego.eu/ogalego.gal ten unha licenza Creative Commons Atribución-Non comercial-Compartir igual 4.0 Internacional.